| 1 |
4. Ap gaileiti. |
4. Ap gajlejti. |
4. O kogutku. |
4. The rooster |
|
|
|
| 2 |
Beja saimijnīks [saiminīks] cīš bednys i īdeva jam kungs teiruma gabaleņu, kymā zierņu apsējāt. |
Bieja sajmijniks cisz biednys i i-diewa jam kungs tiejruma gabaleniu, kymâ zierniu ap-siejat. |
Był gospodarz bardzo biedny, któremu dał pan pola kawałeczek, na czemby groch posiać. |
There was a very poor farmer, to whom the landowner gave a small stretch of land on which to sow peas. |
|
|
|
| 3 |
Apsēja jis, a bolūži atskrēja i izādē tūs zierņč [zierņus]. |
Ap-sieja jis, a bołużi atskriaja i iź-adia tus zierńcz. |
Zasiał on groch, a gołębie przyleciały i wyjadły mu wszystko. |
He sowed, but pigeons came and ate up the peas. |
|
|
|
| 4 |
Iz ūtra gods otkon jis apsēja, atskrēja zūss i izmeidēja, – |
Iz utra gods otkon jis ap-sieja, atskriaja zus i iz-miajdiaja, – |
Na drugi rok, znowu zasiał, przyleciały gęsi i wydeptały, – |
When he sowed the field in the second year, geese came and trod it down. |
|
|
|
| 5 |
apsēja jis i trešu godu, atskrēja vystys i izkosa, otkon jam nikuo natyka! |
ap-sieja jis i treszu godu, at-skriaja wystys i iz-kosa, otkon jam niko na tyka! |
zasiał i na trzeci rok, przybiegły kury i wydzióbały, znowu nic mu nie dostało! |
He sowed the third year and hens came running and scrabbled the seeds out – again he didn't get anything! |
|
|
|
| 6 |
Tūlaik atskrēja gaiļs, nu meža, – |
Tułajk at-skriaja gajls, nu mieża, – |
Wtedy przybiegł kogut z lasu, – |
At that time a rooster came running from the wood – |
|
|
|
| 7 |
na zynoms nu kurinis jis beja taids gaiļs, – |
na zynoms nu kurinis jis bieja tajds gajls, – |
nie wiadomo skąd był taki kogut, – |
I don't know where he came from, this rooster – |
|
|
|
| 8 |
atnese jam dziernavus i soka tai: |
at-niesia jam dziernawus i soka taj: |
przyniósł mu żarna (młynek) i mówi tak: |
he gave the farmer a quern and said to him: |
|
|
|
| 9 |
“Pajam [pajem] tu griudeņu labeibys, īsvīd dziernavuos, samaļ, i byus tev myltu gon!” |
"Pa jam tu griŭdieniu łabiejbys, i-świd' dziernawos, sa-mal, i byŭś tieu myłtu gon!" |
„Weź ziarenko zboża, wrzuć do młynka, zmiel i będziesz miał mąki dość!” – |
"Take one grain, throw it into the quern, grind it and you'll have flour enough!" |
|
|
|
| 10 |
Jis īsvīde griudeņu kvīšu i jam beja kvīšu mylti, – |
Jis i-świdia griŭdieniu kwiszu i jam bieja kwiszu myłti, – |
Wrzucił gospodarz ziarenko pszenicy i miał pszenną mąkę, – |
He threw a grain of wheat into the mill and got wheat flour – |
|
|
|
| 11 |
īsvīde rudzu griudeņu i beja jam rudzu mylti, – |
i-świdia rudzu griŭdieniu i bieja jam rudzu myłti, – |
wrzucił żyta ziarno i miał żytnią mąkę, – |
he threw a grain of rye and got rye flour |
|
|
|
| 12 |
īsvīde mīžu i beja jam mīžu mylti. |
i-świdia miżu i bieja jam miżu myłti. |
wrzucił jęczmienia i miał jęczmienną mąkę. |
he threw barley and got barley flour. |
|
|
|
| 13 |
Nu tuo, jis palyka cīš boguots. |
Nu tô, jis pałyka cisz bogots. |
Tym sposobem zrobił się bardzo bogaty. |
He got very rich in this way. |
|
|
|
| 14 |
Atbrauc kungs iz jū i breinīs, ka šam nabeja nikuo, a tagad taids boguots palyka, – |
At braŭc kungs iz jû i briejniś, ka szam na bieja nikô, a tagad tajds bogots pałyka, – |
Przyjeżdża pan do niego i dziwi się, że on nie miał nic, a teraz stał się taki bogaty, - |
The landowner came to see him and wondered – formerly he had had nothing, but now he had become so rich – |
|
|
|
| 15 |
vaicoj: “Nu kurinis tu dabuoja [dabuoji] ituo monta?” – |
wajcoj: "Nu kurinis tu daboja ito monta?" – |
pyta: „Skądeś ty dostał to bogactwo?” – |
he asked: "Where did you get this wealth from?" |
|
|
|
| 16 |
Jis soka: “Nu dziernovu!” |
Jis soka: "Nu dziernowu!" |
On mówi: „Z młynka!” – |
He answered: "From the quern!" |
|
|
|
| 17 |
Kungs i aizjēme tūs dziernavus i nūvede iz muižu. |
Kungs i ajz-jamia tus dziernawus i nu-wiadia iz mujżu. |
Pan zabrał ten młynek i powiózł do dworu. |
The landowner took the quern away and carried it to his manor. |
|
|
|
| 18 |
Atīt gaiļs – ka dazynuoja, aizasierdēja brīsmeigi, soka: “Kam tu jam devi?” |
At-it gajls – kaj dazynoja, ajzasierdieja briśmiejgi, soka: "Kam tu jam diewi? |
Przychodzi kogut; jak się dowiedział, zgniewał się okropnie, mówi: „Czemuś ty mu dał?” – |
The rooster came – when he heard what had happened he got very angry and said: "Why did you give him the quern?" |
|
|
|
| 19 |
Nu, kai ta jam nadūd [nadūt], ka beja kunga laiki, kū kungs lyka tū vajadzēja mužikam klausēt. |
Nu, kaj ta jam nadud', ka bieja kunga łajki, ku kungs łyka tu wajadzieja mużikam kłaŭsiet'. |
No jakże nie miał dać, skoro to były czas pańszczyźniane, pan kazał, chłop musiał słuchać. |
Well, how could he have resisted, for these were the times of landowners, whatever the landowner ordered the farmer had to obey. |
|
|
|
| 20 |
Gaiļs soka: Es īšu, atjimšu nu kunga tuos dziernavus!” – |
Gajls soka: Eś iszu, at-jimszu nu kunga tos dziernawus!" – |
Kogut mówi: „Ja pójdę, odbiorę od pana ten młynek!” – |
The rooster said: "I'll go and get the quern from the landowner!" |
|
|
|
| 21 |
Jis i nūīt iz muižu i satyka lopsu, – |
Jis i nu-it iz mujżu i sa-tyka łopsu, – |
Idzie do dworu, spotkał lisa, – |
He went to the manor and came across a fox. |
|
|
|
| 22 |
vaicoj lopsa: “Kur tu ej, gaileit?” – |
wajcoj łopsa: "Kur tu eji, gajlejt?" – |
pyta lis: „Gdzie ty idziesz, kogutku?” – |
The fox asked: "Where are you going, little rooster?" |
|
|
|
| 23 |
“Iz kungu, piec dziernovu!” – |
"Iz kungu, piec dziernowu!" – |
„Do pana po młynek!” – |
"To the landlord, to get the quern!" |
|
|
|
| 24 |
“Pajem mani leidza!” – |
"Pa-jem mani łejdza!" – |
„Weź mię razem!” – |
"Take me along!" |
|
|
|
| 25 |
“Īlīņ maņ čūkstā, – ka īleissi, to jimšu!” – |
"I-liń mań czukstâ, – ka i-lejśsi, to jimszu!" – |
„Wleź mi do d…, jeżeli wleziesz, to wezmę!” – |
"Creep into my buttocks – if you can creep in, I'll take you!" |
|
|
|
| 26 |
Lopsa īleida čūkstā, – |
Łopsa i-lejda czukstâ, – |
Lis wlazł do d…. |
The fox crept into the rooster's buttocks |
|
|
|
| 27 |
īt, sateik vylku, – |
it, satiejk wyłku, – |
idą, spotykają wilka, – |
He went along and came across a wolf. |
|
|
|
| 28 |
vaicoj vylks: “Kur tu eji, gaileit” – |
wajcoj wyłks: "Kur tu eji, gajlejt?" – |
pyta wilk: „Gdzie idziesz, kogutku?” – |
The wolf asked: "Where are you going, little rooster?" |
|
|
|
| 29 |
“Iz kungu, piec dziernovu!” – |
"Iz kungu, piec dziernowu!" – |
„Do pana po młynek!” – |
"To the landlord, to get the quern!" |
|
|
|
| 30 |
“Pajem mani leidza!” – |
"Pa-jem mani lejdza!" – |
„Weź mię ze sobą!” – |
"Take me along!" |
|
|
|
| 31 |
“Līņ čūkstā, – ka leissi, to jimšu!” – |
"Liń czukstâ, – ka i-lejssi, to jimszu!" – |
„Leź do d….- jeżeli wleziesz, to wezmę!” – |
"Creep into my buttocks – if you manage, I'll take you!" |
|
|
|
| 32 |
Vylks īleida, nūīt tuoļuok, sateik luoci, – |
Wyłks i-lejda, nu-it tolok, satiejk łoci, – |
Wilk wlazł, idą dalej, spotykają niedźwiedzia, – |
The wolf crept into his buttocks, he went on and came across a bear. |
|
|
|
| 33 |
luocs vaicoj: “Kur eji, gaileit?” – |
łoćś wajcoj: "Kur eji, gajlejt?" – |
niedźwiedź pyta: „Gdzie idziesz kogutku?” – |
The bear asked: "Where are you going, little rooster?" |
|
|
|
| 34 |
“Iz kungu, piec dziernovu!” – |
"Iz kungu, piec dziernowu!" – |
„Do pana po młynek!” – |
"To the landlord, to get the quern!" |
|
|
|
| 35 |
“Pajem mani leidza!” – |
"Pajem mani łejdza!" – |
„Weź mię z sobą!” – |
"Take me along!" |
|
|
|
| 36 |
“Līņ čūkstā, – ka īleissi, to jimšu.” – |
"Liń czukstâ, – ka i-lejśsi, to jimszu;" – |
„Właź do d…. jeżeli wleziesz, wezmę!” – |
"Creep into my buttocks – if you manage, I'll take you!" |
|
|
|
| 37 |
Luocs saleida, nūguoja gaileit pa ceļu, – |
Łoćś sa-lejda, nu-goja gajlejt pa cielu, – |
Niedźwiedź wlazł, poszedł kogutek dalej, – |
The bear crept into his buttocks and the rooster went on. |
|
|
|
| 38 |
atguojis iz muižu, izstuoja iz ganku i aizdzīduoja: |
at-gojis iz mujżu, iz-stoja iz ganku i ajz-dzijdoja: |
przyszedłszy do dworu, stanął na ganku i zapiał: |
He came to the manor, stood on the porch and started to sing: |
|
|
|
| 39 |
“Kikirigī! Kungs, atdūd mužika dziernavenis!” – |
"Kikirigî! Kungs, at-dud' mużika dziernawieniś!" – |
„Kikirigi! Panie oddaj chłopski młynek!” – |
"Cock-a-doodle-doo! Milord, give the quern back to the farmer!" |
|
|
|
| 40 |
Bejuši gosti pi kunga, jam kauns beja, – |
Biejuszi gośti pi kunga, jam kaŭns bieja, – |
Byli goście u pana, pan się zawstydził, |
The landowner had guests, he was ashamed. |
|
|
|
| 41 |
aizasirdēja jis cīši, lyka nūgiut gaileiti, īsvīst katukā vystu. |
ajza-sirdieja jis ciszi, łyka nu-giŭt gajlejti, i świśt' katukâ-wystu. |
zgniewał się bardzo, kazał złapać kogutka, wrzucić do kurnika. |
He got very angry and ordered to catch the rooster and to throw him into the henhouse. |
|
|
|
| 42 |
Nūgiva jū i aizslēdze katukā vystu, a lopsa izleida nū čūksta, i nūžņaudza vysys vystys, zūss i peilis. |
Nu-giwa ju i ajzśladzia katukâ wystu, a łopsa iz-łejda nu czuksta, i nu-żniaŭdza wysys wystys, zus i piejlis. |
Złapali go i zamknęli w kurniku, a lis wylazł z d… i podusił wszystkie kury, gęsi i kaczki. |
They caught the rooster and locked him in the henhouse, but the fox crept out of his buttocks and killed all the hens, geese and ducks. |
|
|
|
| 43 |
Iz reita verās, ka gaiļs padarēja cik izgaisynuošonas, pajēme, izsvīde jū nu tīnis. |
Iz rejta wieras, ka gajls pa-darieja cik izgajsynoszonas, pajemia, iz-świdia ju nu tiniś. |
Nazajutrz, patrzą, że kogut zrobił tyle szkody, wzięli, wyrzucili go stamtąd. |
In the morning they saw that the rooster had wreaked havoc, they took him and threw him away. |
|
|
|
| 44 |
Jis nūskrēja, izstuoja iz ganku i otkon dzīd: |
Jis nu-skriaja, iz-stoja iz ganku i otkon dzid: |
Kogut pobiegł, stanął na ganku i znów pieje: |
He came running again, stood on the porch and sang: |
|
|
|
| 45 |
“Kikirigi! Kungs, atdūd mužyka dziernavenis!” |
"Kikirigi! Kungs, at-dud' mużyka dziernawieniś!" |
„Kikirigi! ! Panie oddaj chłopski młynek!” – |
"Cock-a-doodle-doo! Milord, give the quern back to the farmer!" |
|
|
|
| 46 |
Kungs aizasirdēja, lyka sagiut jū, īsvīst vušku klavā. |
Kungs ajza-sirdieja, łyka sa-giŭt ju, i-świśt' wuszku-kława. |
Pan zgniewał się, kazał złapać go, wrzucić do owczarni. |
The landowner got angry, ordered to catch the rooster and to throw him into the sheep pen. |
|
|
|
| 47 |
Sagiva jū, īsvīde vušku klavā, a vylks izleida nu čūksta i apgrīze vysys vuškys. |
Sa-giwa ju, i-świdia wuszku-kława, a wyłks iz-lejda nu czuksta i ap-grizia wysys wuszkys. |
Złapali go, wrzucili do owczarni, a wilk wylazł z d…. i zarznął wszystkie owce. |
They caught him and threw him into the sheep pen, but the wolf crept out of his buttocks and killed all the sheep. |
|
|
|
| 48 |
Iz reita verās, ka gaiļs cik bādys padarēja, pajēme, izsvīde jū uorā, a jis nūskrēja iz ganku i otkon dzīd: |
Iz rejta wieras, ka galjs cik badys padarieja, pa-jemia, iz-świdia ju ora, a jis nu-skriaja iz ganku i otkon dzid: |
Nazajutrz patrzą, że kogut tyle biedy zrobił, wzięli, wyrzucili go, a on pobiegł na ganek i znowu pieje: |
In the morning they saw that the rooster had caused such devastation, they took him and threw him out, but he came back running to the porch and sang again: |
|
|
|
| 49 |
“Kikirigi! Kungs, atdūd mužyka dziernavenis!” |
"Kikirigi! Kungs, at-dud' mużyka dziernawienis!" |
„Kikirigi! Panie, oddaj chłopski młynek!” – |
"Cock-a-doodle-doo! Milord, give the quern back to the farmer!" |
|
|
|
| 50 |
Kungs lyka sagiut jū i dīnduorzī aizslēgt. |
Kungs łyka sa-giŭt ju i dîndorzi ajz-ślagt'. |
Pan kazał załapać go i w oborze zamknąć. |
The landowner ordered to catch him and lock him into the paddock. |
|
|
|
| 51 |
Aizslēdze dīnduorzī, luocs izleida nu čūksta, apgrīze vysys gūs i vysys [vysus] zyrgs [zyrgus]. |
Ajz-śladzia dindorzî, łoćś izlejda nu czuksta, ap-grizia wysys gûś i wysys zyrgs. |
Zamknęli w oborze, niedźwiedź wylazł z d…. porznął wszystkie krowy i wszystkie konie. |
The locked him up in the paddock, the bear crept out of his buttocks, killed all the cattle and all the horses. |
|
|
|
| 52 |
Iz reita verās, ka gaiļs otkon cik bādys padarēja, pajēme, izsvīde jū uorā, a jis tiuleņ iz ganku i dzīd: |
Iz rejta wieras, ka galjs otkon cik badys padarieja, pa-jemia, iz-świdia ju ora, a jis tiŭleń iz ganku i dzid: |
Nazajutrz patrzą, że kogut znów tyle biedy zrobił, wzięli wyrzucili go, a on zaraz na ganek i pieje: |
In the morning they saw that the rooster has wreaked havoc again, they took him and threw him out, but at once he stood on the porch and sang: |
|
|
|
| 53 |
“Kikirigi! Kungs, atdūd mužyka dziernavenis!” |
"Kikirigi! Kungs, at-dud' mużyka dziernawieniś!" |
„Kikirigi! Panie, oddaj chłopski młynek!” |
"Cock-a-doodle-doo! Milord, give the quern back to the farmer!" |
|
|
|
| 54 |
Kungs tai cīši aizasirdēja, ka mots [motus] plēš nu golvys, – |
Kungs taj ciszi ajza-sirdieja, ka mots plesz nu gołwys, – |
Pan tak bardzo się zgniewał, że włosy rwie z głowy, – |
The landowner got so angry that he began to tear the hair from the head. |
|
|
|
| 55 |
lyka sagiut jū, īsvīst okā, a jis dzēra, dzēra [dzēre, dzēre], vysu jiudini izdzēra [izdzēre], – |
łyka sa-giŭt' ju, i-świśt' okâ, a jis dziara, dziara, wysu jiŭdini iz-dziara, – |
kazał go złapać, wrzucić do studni. Wrzucili do studni, a on pił, pił, wszystką wodę wypił, |
He ordered that he be caught and thrown into the well. But the rooster drank the water, drank, drank up all water, |
|
|
|
| 56 |
izlēce i otkon dzīd iz ganku: |
iz-lacia i otkon dzid iz ganku: |
wyskoczył i znów pieje na ganku: |
sprang out of the well and again he sang on the porch: |
|
|
|
| 57 |
“Kikirigi! Kungs, atdūd mužyka dziernavenis!” |
"Kikirigi! Kungs, at-dud' mużyka dziernawieniś!" |
Kikirigi! Panie, oddaj chłopski młynek! |
"Cock-a-doodle-doo! Milord, give the quern back to the farmer!" |
|
|
|
| 58 |
Kungs soka: voi naturēškys mīra nu tuo gaiļa? |
Kungs soka: woj na turieszkys mîra nu tô gajla? |
Pan mówi: „Czy już nie będę miał spokoju z tym kogutem? |
The landowner said: Will this rooster never let me alone? |
|
|
|
| 59 |
Īsvīst jū gunī, sadadzynuot! |
I-świśt' ju gunî, sa-dadzynot'! |
Wrzucić go w ogień, spalić!” |
Throw him into the fire, burn him! |
|
|
|
| 60 |
Īsvīde gunī, a jis izlaide tū jiudini, kur izdzēra [izdzēre] okā, guni apdzēse i otkon dzīd iz ganku: |
I-świdia gunî, a jis iz-łajdia tu jiŭdini, kur iz-dziara okâ, guni ap-dziasia i otkon dzid iz ganku: |
Wrzucili w ogień, a on wypuścił wodę, którą wypił w studni, ogień zgasił i znów pieje na ganku: |
They threw him into the fire, but he let out all the water he had drunk in the well, extinguished the fire and again he stood on the xx and sang: |
|
|
|
| 61 |
“Kikirigi! Kungs, atdūd mužyka dziernavenis!” |
"Kikirigi! Kungs, at-dud' mużyka dziernawieniś!" |
„Kikirigi! Panie, oddaj chłopski młynek!” – |
"Cock-a-doodle-doo! Milord, give the quern back to the farmer!" |
|
|
|
| 62 |
Kungs lyka sagiut jū, nūkaut, izvuorēt pušdīnēm, – |
Kungs łyka sa-giŭt' ju, nu-kaŭt', iz-woriet puszdiniam, – |
Pan kazał złapać go, zarznąć, zagotować na obiad, – |
The landowner ordered to catch him, slaughter him and cook for lunch – |
|
|
|
| 63 |
soka, ka apjēžškys [apēsškys], to nabodēškys šam! |
soka, ka ap-jeższkys, to na bodieszkys szam! |
mówi, jak go zjem, to mi nie będzie dokuczać! |
He said: when I eat him up he won't bother me! |
|
|
|
| 64 |
Apjēde [apēde] jū, – vēļ jam slikšuok – dzīd gaiļs vīnmāru vadarā: |
Ap-jedia ju, – wial jam slikszok – dzid gajls winmâru wadarâ: |
Zjadł go, – jeszcze mu gorzej, – pieje kogut jednym ciągiem w brzuchu: |
He ate up the rooster – but it got worse: now the rooster kept singing in his belly: |
|
|
|
| 65 |
“Kikirigi! Kungs, atdūd mužyka dziernavenis! Kikirigi! Kungs, atdūd mužyka dziernavenis!” |
Kikirigi! Kungs, at'-dud' mużyka dziernawieniś! Kikirigi! Kungs, at'-dud' mużyka dziernawieniś!" |
„Kikirigi! Panie, oddaj chłopski młynek! Kikirigi! Panie, oddaj chłopski młynek!” |
"Cock-a-doodle-doo! Milord, give the quern back to the farmer! Cock-a-doodle-doo! Milord, give the quern back to the farmer!" |
|
|
|
| 66 |
Nu, kū darēškys tagad? – |
Nu, ku darieszkys tagad? – |
No, cóż teraz począć? |
Well, what now? |
|
|
|
| 67 |
Īt kungs dierst uorā, izstatēja čūkstu, a sulaiņam īdeve zubynu i lyka, kad gaiļs pazarodēs, kab jam tiulen atcierst golvu ar zubynu. |
It kungs dierst ora, iz-statieja czukstu, a sułajniam i-diewia zubynu i łyka, kad gajls paza-rodiaś, kab jam tiŭlen at-cierśt' gołwu ar zubynu. |
Idzie pan sr….. na pole, wystawił d…. a służącemu dał pałasz i kazał, skoro kogut się pokaże, żeby mu odrąbał głowę pałaszem. |
The landowner went out to defecate, stuck out his buttocks and gave the servant a sword and ordered: when the rooster appears, he had to cut off his head at once with the sword. |
|
|
|
| 68 |
Suok kungs dierst i gaileits izlēce mudri, a sulains kai cierta ar zubynu, atcierta kungam čūkstu, a gaiļs stuoja pret jū i otkon aizdzīduoja: |
Sôk kungs dierśt' i gajlejts iz-lacia mudri, a sułajns kaj cierta ar zubynu, at-cierta kungam czukstu, a gajls stoja priet' ju i otkon ajz-dzijdoja: |
Zaczął pan sr….. i kogutek prędko wyskoczył, a służący jak rąbnął pałaszem, odrąbał panu d…. a kogut stanął przed nim i znowu zapiał: |
The landowner begins to defecate and the rooster jumps out quickly, but the servant cuts with the sword and cuts off the buttocks of his master, while the rooster stood aside and sang again: |
|
|
|
| 69 |
“Kikirigi! Kungs, atdūd mužyka dziernavenis!” |
"Kikirigi! Kungs, at'-dud' mużyka dziernawieniś!" |
„Kikirigi! Panie, oddaj chłopski młynek!” |
"Cock-a-doodle-doo! Milord, give the quern back to the farmer!" |
|
|
|
| 70 |
Redz kungs, ka jis navar nikuo padarēt, atdeve mužyka dziernavus i pascēja [pasacēja] jam, kab jis ītu iz valnu i napazaruodētu jam vaira! |
Riadż kungs, ka jis na war nikô pa-dariet, at-diewia mużyka dziernawus i pa-ścieja jam, kab jis itu iz wałnu i napaza-rodietu jam wajra! |
Widzi pan, że nie może nic zrobić, oddał młynek i powiedział mu, żeby szedł do djabła i nie pokazywał się mu więcej! |
The landowner realized that he couldn't do anything, gave the quern back to the farmer and told him to go to the devil and never to show up again! |
|
|
|