| 1 |
15. Ap duraku. |
15. Ap duraku. |
15. O głupim. |
15. The simpleton |
|
|
|
| 2 |
Beja div bruoli gudri, a trešš [trešs] duraks, – |
Bieja diŭ broli gudri, a treszsz duraks, – |
Było dwuch braci mądrych, trzeci głupi, – |
There were two clever brothers, but the third was a simpleton. |
|
|
|
| 3 |
vini sūdējās, vys jī grib dasūdēt kab duraks muoti baruotu, a ka muote nūmierss, to jau tī gudrī apglobuos. |
wini sudiejaś, wyss ji grib dasudiet', kab duraks moti barotu, a ka motia nu-mierśś, to jaŭ ti gudri ap-głoboś. |
prawowali się z sobą, chcieli, żeby głupi matkę karmił, a skoro matka umrze, to już ci mądrzy pochowają. |
They had arranged – they always wanted to arrange everything – that the simpleton would care for their mother, but when their mother died, the clever sons would take care of the funeral. |
|
|
|
| 4 |
I nūmierst muote i syuta jau duraku iz mīstu telerdžu pierktu, iz kuo āst ļaudim iz bērim. |
I nu-mierst motia i syŭta jaŭ duraku iz mistu tielerdżu pierktu, iz ko aśt laŭdim iz biarim. |
Umarła matka, posłali głupiego do miasta, talerzy kupić, dla gości na stypę. |
Now the mother died and they sent the simpleton to town to buy plates from which people could eat at the funeral. |
|
|
|
| 5 |
Jis i nūīt, pīpierka telerdžu, īt iz sātu jau, redz, ka stuov ļaužu mežā i vysi plykom golvom. |
Jis i nu-it, pi-pierka tielerdżu, it iz satu jaŭ, riadż, ka stow' laŭżu daŭdź mieżâ i wysi płykom gołwom. |
Poszedł głupi, nakupił talerzy, idzie do domu, widzi, że stoi dużo ludzi w lesie i wszyscy mają głowy nienakryte. |
He went to town and bought plates. On his way home he saw people standing in the wood, all with bare heads. |
|
|
|
| 6 |
Jis jam tūs telerdž [telerdžus] i salīk jim iz golvys, – |
Jis jam tus tielerdž i sa-lik jim iz gołwys, – |
Wziął talerze, przykrył im głowy, – |
He took the plates and put them on their heads – |
|
|
|
| 7 |
a tī calmi, na ļauds. |
a ti calmi, na laŭdś. |
a to były pnie, nie ludzie. |
but these were stems, not people. |
|
|
|
| 8 |
Atīt jis iz sātu i vaicoj tī gudri bruoli: |
At-it jis iz satu i wajcoj ti gudri broli: |
Przychodzi do domu, pytają ci mądrzy bracia: |
He came home and the clever brothers asked: |
|
|
|
| 9 |
“Nu, kur ta tu liki telerdži, duraceņ?” – |
"Nu, kur ta tu liki tielerdżi, duracień?" – |
„Gdzie talerze głuptasiku?” – |
“So where did you put the plates, silly?” |
|
|
|
| 10 |
“U, tū, bruoleiši, – cik ļaužu stuovēja daudz mežā i vysim plykys golvys, es jim i salyku iz golvys par capuram [capurem]!” – |
"U, tu, brolejszi, – cik laŭżu stowiaja daŭdź mieżâ i wysim płykys gołwys, eś jim i sa-łyku iz gołwys par capuram!" – |
O, moi bracia, tyle ludzi stało w lesie, mieli nieprzykryte głowy, ja im włożyłem na głowę, zamiast czapek!” – |
“Oh dear brothers, there were so many people standing in the wood with their heads bare, I put each of them a hat on!” |
|
|
|
| 11 |
Vot jī cīši aizasyrdās, tī bruoli, lomuoja jū, lomuoja, – |
Wot ji ciszi ajza-syrdas, ti broli, łomoja ju, łomoja, – |
Bardzo się zgniewali ci bracia, łajali, łajali, |
They got angry, the brothers, they scolded him harshly. |
|
|
|
| 12 |
piec to, soka: “Nu, vēļ itū reizi daravuosim, toļko vairuok nadori tu tai!” – |
piec to, soka: "Nu, wial itu riejzi darawosim, tolko wajrok na dori tu taj!" – |
potem mówią: „Ten raz darujemy, tylko więcej nie rób tak!” – |
Then they said: “This time we’ll let you go, only don’t do that anymore!” |
|
|
|
| 13 |
“Nu, šys nadarēškys jau tai!” – |
"Nu, szys na darieszkys jaŭ taj!" – |
„Nie, nie zrobię już tak!” – |
“No, I won’t do it again!” |
|
|
|
| 14 |
“Ka nadarēškys, to ej ty, nūpierc lizeiku, ar kū āst iz bērim!” |
"Ka na darieszkys, to ej tu, nu-pierć liziejku, ar ku aśt iz biarim!" |
„No, to idź kup łyżek, dal gości na stypę.” – |
“If you won’t, then go and buy spoons to eat with at the funeral!” |
|
|
|
| 15 |
Jis nūīt iz mīstu, nūpierk lizeiku maisu, izlīk tū maisu iz placu, īt iz sātu jau, – |
Jis nu-it iz mistu, nu-pierk liziejku majsu, iz-lik tu majsu iz płacu, it iz satu jaŭ, – |
Poszedł do miasta, kupił worek łyżek, wziął ten worek na plecy idzie do domu – |
He went to town, bought a sack of spoons, put the sack on his back, made his way home. |
|
|
|
| 16 |
a tuos lizeikys klab, klab, – |
a tos liziejkys kłab, kłab, – |
a te łyżki kłap, kłap w worku – |
But the spoons went clatter-clatter - |
|
|
|
| 17 |
jis klausās, dūmoj, ka ju meda: duraks! duraks! |
jis kłaŭsas, dumoj, ka ju mieda: duraks! duraks! |
on słuchał, myśli, że mu podrzeźniają, że mówią: dureń, dureń! |
he listened and thought they were mocking him: silly! silly! |
|
|
|
| 18 |
Vot jis aizasyrdās, ka jū par duraku sauc, līk iz zemis lizeikys ar maisu, kuop ar kuojis viersā i salauž vysys, – |
Wot jis ajza-syrdas, ka ju par duraku saŭc, lik iz ziamiś liziejkys ar majsu, kop ar kojis wiersa i sałaŭż wysys, – |
Zgniewał się, że go durniem przezywają, położył worek na ziemi skopał nogami, wszystkie łyżki połamał |
He got angry that they called him silly, put the spoons with the sack down, trod on them and smashed them all. |
|
|
|
| 19 |
salauž i pamat i nūīt paceļu. |
sa-łaŭż i pa-mat i nu-it pacielu. |
i poszedł. |
He smashed them and threw them away and went along. |
|
|
|
| 20 |
Atīt iz sātu, vaicoj bruoli: Kur lizeikys? – |
At-it iz satu, wajcoj broli: Kur liziejkys? – |
Przychodzi do domu, pytają bracia: „Gdzie łyżki?” – |
When he came home, his brothers asked: “Where are the spoons?” |
|
|
|
| 21 |
A duraks soka tai: “Na, jau taids es i asmu, ka maņ jī vysi meda: duraks, duraks! |
A duraks soka taj: "Na, jaŭ tajds eś i asmu, ka mań ji wysi mieda: duraks, duraks! |
A głupi mówi tak: „Nie, czyż ja takie jestem głupi, żeby mię wszyscy przezywali: dnreń! [!] dureń! |
And the simpleton said: “So I am such that everybody may mock me: silly, silly! |
|
|
|
| 22 |
Es juos nasu iz mugorys, a juos vys meda mani, par duraku sauce! |
Eś jos nasu iz mugorys, a jos wyss mieda mani, par duraku saŭcia! |
Ja je niosę na plecach, a one wciąż durniem mię przezywają! |
I carry them on my back and they mock me all the time, call me silly! |
|
|
|
| 23 |
Es juos lyku iz ceļu i saškaudieju smolkom druponom!” |
Eś jos łyku iz cielu i saszkaŭdieju smołkom druponom!" |
Więcem je położył na drodze i pogruchotałem na drobne kawałki!” – |
I put them on the way and smashed them to smithereens!” |
|
|
|
| 24 |
A tī bruoli soka: “Ak, tu duraks! duraks! Tu duraks i esi, na gudris!” |
A ti broli soka: "Ak, tu duraks! duraks! Tu duraks i esi, na gudris!" |
A ci bracia mówią: „Ach, ty durniu, durniu! Tyś dureń i jest, nie mądryś!” – |
The brothers said: “Oh silly, silly! You really are a simpleton, not a clever one!” |
|
|
|
| 25 |
Tū reizi vēļ jam daravuoja i soka tai: |
Tu riejzi wial jam darawoja i soka taj: |
Ten raz jeszcze mu darowali i mówią tak: |
For this time they still let him go and told him: |
|
|
|
| 26 |
“Ej tu, atnes mylktu deļ peiragu nu mīsta!” |
"Ej tu, at-nieś myłktu diel piejragu nu mista!" |
„Idź, przynieś mąki na bułki z miasta!” – |
“Now go and get flour for pies from the town!” |
|
|
|
| 27 |
Jis i nūīt, nas mylktu maisu iz mugorys i verās, ka gona goni i gūs stuov iz plyka kolna, navā kuo jam āst, – |
Jis i nu-it, nas myłktu majsu iz mugorys i wieras, ka gona goni i gûs stow' iz płyka kołna, nawa kô jam aśt', – |
Poszedł głupi, niesie worek mąki na grzbiecie i widzi, że pasą pasterze i krowy stoją na gołej górze, nie mają co jeść, – |
He went, carried a sack of flour on his back and saw cattle in a pasture, the cows stood on a bare hill, there was nothing to eat for them. |
|
|
|
| 28 |
jis pajem [pajam], saber gruovī mylkts [mylktus] i izjauc pa jiudini. |
jis pa-jem, sabier growî myłkts i iz-jaŭc pa jiŭdini. |
wziął mąkę, wysypał do rowu i zamięszał z wodą. |
He went and poured the flour into the ditch and mashed it with water. |
|
|
|
| 29 |
Nūguojis, pajēms tuos gūs i addzan [atdzan] iz tū gruovi i soka tai: |
Nu-gojis, pa-jemś tos gûs i ad-dzan iz tu growi i soka taj: |
Potem, wziął te krowy, przypędził do rowu i mówi tak: |
Then he took the cows and drove them to the ditch and said: |
|
|
|
| 30 |
Prru! gūtenis! ejtet dzartu! |
Prru! gutieniś! ejtiat dzartu! |
Prrru! krówki! idźcie pić! |
“Whooooo, little cows! come drink! |
|
|
|
| 31 |
ka jiusim navā kuo āst koč pazadzerit labi!” – |
ka jiŭsim nawa kô aśt' kocz pa-za-dzierit łabi!" – |
skoro nie macie co jeść, to choć napijcie się dobrze!” – |
As you don’t have anything to eat so at least drench your thirst!” |
|
|
|
| 32 |
Tuos gūs izder jiudini ar milktim, a jis nūīt iz sātu. |
Tos gûs iz-dzier jiŭdini ar milktim, a jis nu-it iz satu. |
Te krowy wypiły wodę z mąką, a on poszedł do domu. |
The cattle drank up the water with the flour and he went home. |
|
|
|
| 33 |
Vaicoj bruoli: “Kur ta tovi milkti, kur tu pierki?” |
Wajcoj broli: "Kur ta toŭi milkti, kur tu pierki?" – |
Pytają bracia: „Gdzie mąka, którąś kupił?” – |
The brothers asked: “Where is your flour now which you bought?” |
|
|
|
| 34 |
A jis līlējās: “Stuovēja gūs iz plyka kolna, es sabieru gruovī mylkts [mylktus], izmaisēju i padzierdieju juos!” – |
A jis lilejaś: "Stowiaja guś iz płyka kołna, eś sa-bieru growî myłkts, iz-majsieju i pa-dzierdiejŭ jôs!" – |
A on chwali się: „Stały krowy na gołej górze, ja wsypałem do rowu mąkę, zmieszałem z wodą i napoiłem je !” – |
But he boasted: “There was cattle standing on a bare hill, I poured the flour into the ditch, mashed it and fed them!” |
|
|
|
| 35 |
Soka bruoli: “Ak, tu duraks, duraks!” – |
Soka broli: "Ak, tu duraks, duraks!" – |
Mówią bracia: „Ach, ty durniu, durniu!” – |
The brothers said: “Aye, you silly, silly!” |
|
|
|
| 36 |
“Nu, bruoleiši, es niu vysu jau labi dariešu!” |
"Nu, brolejszi, eś niŭ wysu jaŭ łabi darieszu!" |
„No, bracia, ja teraz wszystko już dobrze będę robić!” – |
“Well, brothers, now I’ll do everything right!” |
|
|
|
| 37 |
Vot jī syuta jū vēļ: “Ej tu, atnes nu mīsta mads!” |
Wot ji syŭta ju wial: "Ej tu, at-niaś nu mista mâds!" |
Posyłają go jeszcze: „Idź, przynieś z miasta miodu!” – |
So they sent him once more: “Go and fetch honey from town!” |
|
|
|
| 38 |
Jis nūīt, nūpierk mads spani i nas tū madu, – |
Jis nu-it, nu-pierk mads spani i nas tu madu, – |
Poszedł głupi kupił wiadro miodu i niesie ten miód – |
He went along, bought a bucket of honey and carried it home. |
|
|
|
| 39 |
nas jis i aizagrib jam dzert cīši. |
nas jis i ajza-grib jam dziart' ciszi. |
niesie i zachciewa się mu pić. |
On his way he got very thirsty. |
|
|
|
| 40 |
Daīt jis pi upis, salaiž madu upē – |
Da-it jis pi upiś, sa-łajż madu upiâ – |
Przyszedł do rzeki, wpuścił miód do wody, – |
He went to a brook and let the honey into the brook |
|
|
|
| 41 |
iz tuos vītenis jis i pazadzerās i nūīt iz sātu. |
iz tos witienis jis i paza-dzieras i nu-it iz satu. |
w tem miejscu się napił i poszedł do domu. |
and from that place he drenched his thirst and went home. |
|
|
|
| 42 |
Vaicoj bruoli: “Nu, kur ta mads?” – |
Wajcoj broli: "Nu, kur ta mads?" – |
Pytają bracia: „Gdzie miód?” – |
The brothers asked: “Well, where is the honey?” |
|
|
|
| 43 |
Jis atsoka: “Es salaižu jū upē i pazadzieru! |
Jis at-soka: "Eś sa-łajżu ju upiâ i paza-dzieru! |
On powiada: „Wpuściłem do rzeki i napiłem się! |
He replied: “I let it into the brook and had a drink! |
|
|
|
| 44 |
Ejtet bruoleiši, – niu soldonc [soldons] juidiņc [jiudiņs] upē” – |
Ejtiat brolejszi, – niŭ sołdonc jiŭdińc upiâ" – |
Idźcie, bracia skosztujcie jaka słodka woda w rzece!” – |
Go, brothers, now there is sweet water in the brook!” |
|
|
|
| 45 |
Jī soka: “Duraks, duraks! |
Ji soka: "Duraks, tu duraks! |
Oni mówią: „Durniu ty, durniu! |
They said: “Silly, silly! |
|
|
|
| 46 |
Apglobuoj ty ņu vīns pats muoti, ka tu sapūstieji vysu!” |
Ap-głoboj ty niŭ wins pat's moti, ka tu sa-puśtieji wysu!" |
Pochowaj teraz sam matkę, skoroś źniszczył wszystko!” |
Now go and bury mother alone, as you have ruined everything!” |
|
|
|
| 47 |
Deļ kam? jis globuoškys! |
Diel kam? jis głoboszkys! |
Czemu nie? on pochowa! |
Why not? He was ready to bury [her]! |
|
|
|
| 48 |
Vot jis pajem [pajam], apvaļk tū nabašnīcu vacu sveitu mugorā, apsīņ [apsīn] vacu skustu golvā, īsādynoj ragaveņuos i valk jū iz mīstu, puordūtu. |
Wot jis pa-jem, ap-wałk tu nabasznicu wacu świejtu mugorâ, ap-siń wacu skustu gołwâ, i-sadynoj ragawienios i wałk ju iz mistu, pordutu. |
Wziął, wdział tej nieboszczce starą sukmanę na plecy, zawiązał starą chustkę na głowię, wsadził do saneczek i wiezie do miasta na sprzedaż. |
He went and dressed the corpse in an old coat, tied an old kerchief around her neck, set her into a sleigh and pulled her to town to sell. |
|
|
|
| 49 |
Izvalk iz tylta, pastuota ar vysom ragaveņom, a pats palīņ [palīn] zam tylta, zemē! |
Iz-wałk iz tyłta, pa-stota ar wysom ragawieniom, a pat's pa-liń zam tyłta, ziamia! |
Wjechał na most, trupa zostawił na sankach, a sam wlazł pod most! |
He pulled [the sleigh] on a bridge and parked it there, while he himself climbed under the bridge, down. |
|
|
|
| 50 |
I brauc kungi – |
I braŭć kungi – |
Jadą panowie, – |
And gentlemen came riding – |
|
|
|
| 51 |
kučers klīdz: “Ceļu dūd!” |
kuczers klidź: "Cielu dud'!" |
furman krzyczy: „Daj drogę!” |
the coachman yelled: “Give way!” |
|
|
|
| 52 |
A jei nikuo, sēd iz rogaveņuos! |
A jej niko, siad' iz rogawienios! |
A ona się nie ruszy, siedzi na saneczkach! |
But she didn’t react, just sat in the sleigh. |
|
|
|
| 53 |
Kai skrīņ [skrīn] braukt kungi, tai jei i apzaguožās nu ragaveņa! |
Kaj skriń braŭkt' kungi, taj jej i apza-gożas nu ragawienia! |
Panowie, najechali i przewrócili sanki. |
When the gentlemen came riding fast, she overturned and fell from the sleigh! |
|
|
|
| 54 |
Jis tiuleņ izlīņ [izlīn] nu zam tylta i klīdz: “Aizmoksuot šam, a ka na, to dūškys sūdā!” |
Jis tiŭleń izliń nu zam tyłta i klidz: "Ajz-moksot szam, a ka na, to duszkys sudâ!" |
Głupi wylazł z pod mostu i krzyczy: „Zapłaćcie mi, albo chodźcie do sądu!” – |
At once he came out from under the bridge and shouted: “Pay me compensation, or else I’ll take you to court!” |
|
|
|
| 55 |
Kungi pajem [pajam], atdūt jam seši zirgi i koļasku sovu, lai jis tik naklīdz! |
Kungi pa-jem, at-dud' jam sieszi zirgi i kolasku soŭu, łaj jis tik na klidz! |
Panowie oddali mu sześć koni i karetę swoją, żeby tylko nie krzyczał! |
The gentlemen gave him six horses and their barouche, if he’d only stop shouting! |
|
|
|
| 56 |
Jis nūvad muoti, apgloboj kopūs i nūbrauc iz sātu ar sešim zirgim. |
Jis nu-wad moti, ap-głoboj kopus i nu-braŭć iz satu ar sieszim zirgim. |
Zawiózł matkę na cmentarz, pochował i jedzie do domu sześciu końmi. – |
He drove his mother away, buried her at the graveyard and rode home with six horses. |
|
|
|
| 57 |
“Eu, bruoleiši”, soka, “kaidi nabašnīki duorgi mīstā! |
"Eŭ, brolejszi", soka, "kajdi nabaszniki dorgi mistâ! |
„Ot, bracia,” – mówi, „jakie nieboszczyki drogie w mieście! |
“Look, brothers”, he said, “how expensive corpses are in town! |
|
|
|
| 58 |
vairuok ka pa symtam dūd par vīnu!” |
wajrok ka pa symtam dud' par winu!" |
więcej niż po stówce dają za jednego!” – |
They give more than one hundred for one!” |
|
|
|
| 59 |
Jam tī bruoli, nūkaun sovuys [sovys] sīvys, līk ragaveņuos i vad iz mīstu purodūd [puordūt]! |
Jam ti broli, nu-kaŭn soŭuys siwys, lik ragawienios i wad iz mistu por-dud'! |
Biorą bracia, zabijają swoje żony, kładą do sanek i wiozą do miasta sprzedać! |
The brothers went and killed their wives, put them into a sleigh and brought them to town to sell. |
|
|
|
| 60 |
Īvad mīstā i klīdz: “Kas pierks nabašnīku? Pa symtam, pa symtam nabašnīks!” |
I wad mistâ i klidz: "Kas pierkś nabaszniku? Pa symtam, pa symtam nabaszniks!" |
Przywożą do miasta i krzyczą: „Kto chce kupić nieboszczyka? Po stówce, po stówce nieboszczyć!” |
They entered the town and yelled: “Who wants to buy a corpse? For a hundred, for a hundred the corpse!” |
|
|
|
| 61 |
Vot, sajem [sajam] jūs cīši, tūs div bruoleiši i aizdzan iz Siberi, a tys duraks palyka sātā, apzaženējās i šūdin dzeivoj. |
Wot, sa-jem jus ciszi, tus diŭ brolejszi i ajz-dzan iz Sibieri, a tys duraks pa-łyka satâ, ap-za-żeniajaś i szudin dziejwoj. |
Zaraz ich wzięli, wsadzili do więzienia, tych dwu braci i posłali na Sybir, a ten głupi został w domu, ożenił się i do dzisiaj żyje. |
They were arrested, these two brother, and sent to Siberia, while the simpleton stayed at home, took a wife and is still living today. |
|
|
|