| 1 |
16. Ap valna kolpu |
16. Ap wałna kołpu. |
16. O parobku djabła. |
16. The devil’s servant |
|
|
|
| 2 |
Div bruoli beja, vīns gudris, ūtris duraks. |
Diŭ broli bieja, wins gudris, utris duraks. |
Dwu braci było, jeden mądry, drugi głupi. |
There were two brothers, one was clever, the other a simpleton. |
|
|
|
| 3 |
Tys gudrīs nūguoja iz valnu par kolpu, – |
Tys gudris nu-goja iz wałnu par kołpu, – |
Ten mądry poszedł do djabła za parobka, – |
The clever brother went to work for the devil. |
|
|
|
| 4 |
īdūd jam valns kuceiti, – |
i-dud' jam wałns kuciejti, – |
dał mu djabeł suczynkę – |
The devil gave him a little bitch [and said] |
|
|
|
| 5 |
cik tei kuceite par dīnu paskrīs, cik jam apart zemis. |
cik tiej kuciejtia par dinu ap-skriś, cik jam ap-art' ziamiś. |
wiele ta suczynka przez dzień obleci, tyle mu trzeba zaorać ziemi. |
as far as this bitch runs during the day, that’s as much land as he has to plough. |
|
|
|
| 6 |
Kuceite skrīņ [skrīn], pus pasauļa jei apskrīņ [apskrīn], – |
Kuciejtia skriń, puś pasaŭla jej ap-skriń, – |
Suczynka leci, pół świata oblata, – |
The bitch ran, she ran around half the world. |
|
|
|
| 7 |
apskrējuse, atskrīņ [atskrīn] iz satu, – |
ap-skriejusia, at-skriń iz satu, – |
obleciawszy, przybiega do domu, – |
Then she returned home. |
|
|
|
| 8 |
a jis ar, ar da vokora jau, kai vajag dīnu struoduot, – |
a jis ar, ar da wokora jaŭ, kaj wajag dînu strodot', – |
a on orze przez cały dzień do wieczora, jak się należy, |
And he ploughed, ploughed until evening, as one has to work during the day. |
|
|
|
| 9 |
apars, – atīt iz sātu. |
ap-arś, – at-it iz satu. |
potem przychodzi do domu. |
Then he returned home. |
|
|
|
| 10 |
A jim beja ta nūrunuots, ka naapars par dīnu cik jau tei kuce apskrīs, to valns izgrīzs jam nu mugorys div syksnys, a nu čūksta sprēdzi, ar ku samest syksnys tuos. |
A jim bieja taj nu-runots, ka naap-arś par' dinu cik jaŭ tiej kucia ap-skriś, to wałns iz-griźś jam nu mugorys diŭ syksnys, a nu czuksta spriadzi, ar ku samiast' syksnys tos. |
A u nich była taka umowa, że jeżeli nie zaorze przez dzień tyle, wiele już ta suczka obleci, to djabeł wyrżnie mu z grzbieta dwa rzemienie, a z d… sprzączkę, do tych rzemieni. |
They had agreed that if he didn’t plough during the day as much land as the bitch circled, the devil would cut out two laces from his back, and a buckle from his buttocks with which to tie the laces. |
|
|
|
| 11 |
Vaicoj valns iz kolpu: “Voi apars? – |
Wajcoj wałns iz kołpu: "Woj ap-arś? – |
Pyta się djabeł parobka: „Czyś zaorał: ” |
The devil asked: “Have you finished ploughing?” |
|
|
|
| 12 |
Jis soka: “Apars!” – |
Jis soka: "Ap-arś!" – |
On mówi: „Zaorałem!” – |
He said: “I have!” |
|
|
|
| 13 |
“A par kū kuceite atskrēja pa prīšku, kai tū atguoji nu teiruma? |
"A par ku kuciejtia at-skriaja pa priszku, kaj tu at-goji nu tiejruma? |
„A czemu suczynka przybiegła pierw, niźli ty przyszedłeś z pola? |
“Why then had the bitch already returned when you came back from the field? |
|
|
|
| 14 |
A, – to tu na beji ar kuceiti leidza, tu naapori cik kuceite apskrēja!” |
A, – to tu na bieji ar kuciejti lejdza, tu na ap-ori cik kuciejtia ap-skriaja!" |
Tyś nie był razem z suczynką, tyś nie zaorał tyle, wiele suczynka obleciała?” |
So you weren’t together with her, and you didn’t plough as much land as the bitch circled!” |
|
|
|
| 15 |
Pajem [pajam] tys valns, izgrīž kolpam div syksnys nu mugorys, sprēdzi nu čūksta i izdzan jū, lai sev īt paceļu. |
Pa-jem tys wałns, iz-griż kołpam diŭ syksnys nu mugorys, spriadzi nu czuksta i iz-dzan ju, łaj sieŭ it pacielu. |
Wziął djabeł wyrznął parobkowi dwa rzemienie z grzbieta, sprzączkę z d… i wypędził go! |
The devil went and cut two laces from his back and a buckle from his buttocks, and chased him away. |
|
|
|
| 16 |
Atīt jis iz sātu, nasoka nikuo, kas jam beja. |
At-it jis iz sâtu, na soka nikô, kas jam bieja. |
Przyszedł on do domu, nie mówi nic, co mu się trafiło. |
He came home and didn’t say anything about what had happened. |
|
|
|
| 17 |
A tys duraceņč [duraceņš] soka taj: |
A tys duracieńcz soka taj: |
A ten głuptasik mówi tak: |
The simpleton said: |
|
|
|
| 18 |
“Bruoleit, īšu es iz tīni par kolpu.” – |
"Brolejt', iszu eś iz tini par kołpu." – |
„Braciszku, pójdę ja tam za parobka!” – |
“Brother, I will go there to work.” |
|
|
|
| 19 |
“Naej, duraks, byus slikti!” – |
"Na ej, duraks, byŭś ślikti!" – |
„Nie idź, durniu, będzie źle!” – |
“Don’t go, silly, it will be bad!” |
|
|
|
| 20 |
“Na, bruoleit, īškys.” |
"Na, brolejt, iszkys. |
„Nie, braciszku, pójdę!” |
“No, brother, I’ll go.” |
|
|
|
| 21 |
Sazaladas i nūīt iz tū valnu par kolpu, – |
Saza-ładas i nu-it iz tu wałnu par kołpu, – |
Zbiera się i idzie do tego djabła za parobka, – |
He got ready and went to this devil as a servant. |
|
|
|
| 22 |
īguojis, sadar taj, ka jis naapars par dīnu cik jam aizliks, to valns jam grīzs tuos syksnys, – |
igojis, sadar taj, ka jis na ap-arś par dînu cik jam ajz-likś, to wałns jam griźś tos syksnys, – |
przyszedłszy, godzi się tak, że kiedy nie zaorze przez dzień wiele mu zada, to djabeł mu wyrżnie te rzemienie, |
When he was there, they agreed that if he didn’t plough during the day as much land as he was told, the devil would cut out the laces from him |
|
|
|
| 23 |
a ka apars, to jis valnam grīzs. |
a ka ap-arś, to jis wałnam griźś. |
a kiedy zaorze, to on diabłu wyrżnie. |
but if he did, then he would cut [laces] from the devil. |
|
|
|
| 24 |
Īdūd jam valns kuceiti i soka: “Ej niu i ar, – |
I-dud' jam wałns kuciejti i soka: "Ej niŭ i ar, – |
Daje mu djabeł suczynkę i mówi: „Idź teraz i orz, |
The devil gave him a bitch and said: “Go now and plough – |
|
|
|
| 25 |
cik tei kuceite apskrīs par dīnu, cik tev apart vajag!” – |
cik tiej kuciejtia ap-skriś par dinu, cik tieŭ ap-art' wajag!" – |
wiele ta suczynka obleci przez dzień, tyle ci zaorać trzeba!” |
as much land as this bitch circles in one day, so much land do you have to plough!” |
|
|
|
| 26 |
Vot jis pajem [pajam], kuceite pīsiņ [pīsin] pi zyrga i ar par dīnu, – |
Wot jis pa-jem, kuciejti pi-siń pi zyrga i ar par dînu, – |
Wziął głupi suczynkę, przywiązał do konia i orał cały dzień, – |
He took the bitch and tied it to the horse and ploughed all the day long. |
|
|
|
| 27 |
vokorā juoj iz sātu, ījuoj pogulmā i palaiž kuceiti pa vaļai. |
wokora joj iz satu, i-joj pogułmâ i pa-łajż kuciejti pa walaj. |
wieczorem jedzie do domu, wjechał na podworzec i puścił suczynkę. |
In the evening he rode home, rode into the yard and let the bitch free. |
|
|
|
| 28 |
Izīt valns i vaicoj: “Apars tu jau?” – |
Iz-it wałns i wajcoj: "Ap-arś tu jaŭ?" – |
Wychodzi djabeł i pyta: „Zaorałeś ty już?” – |
The devil came and asked: “Have you finished already?” |
|
|
|
| 29 |
“Apars!” – |
"Ap-arś!" – |
„Zaorałem!” |
“I have!” |
|
|
|
| 30 |
Pajem [pajam], izgrīž valnam nu mugorys syksnys divi, nu čūksta sprēdzi. |
Pa-jem, iz-griž wałnam nu mugorys syksnys diwi, nu czuksta spriadzi. |
Wziął wyrznął djabłu z grzbieta dwa rzemienie, z d… sprzączkę, |
He went and cut two laces from the devil’s back and a buckle from his buttocks. |
|
|
|
| 31 |
Nu, tagad kolpoškys pi valna i valnam navā valis izdzeit jū, cikom gods beiktīs [beigtīs]. |
Nu, tagad kołposzkys pi wałna i wałnam nawa waliś iz-dziejt ju, cikom gods biejktiś. |
i teraz został na służbie u djabła i djabeł nie ma prawa wypędzić go przed końcem roku. |
Now he stayed in the service of the devil and the devil had no power to chase him away before the end of the year. |
|
|
|
| 32 |
Iz reita, dūd jis jam cyukys dzeit gonūs i soka: |
Iz rejta, dud' jis jam cyŭkys dziejt gonus i soka: |
Nazajutrz, kazał mu djabeł świnie paść i powiedziała tak: |
In the morning he [= the devil] gave him pigs to drive to pasture and said: |
|
|
|
| 33 |
“Cik kuceite apskrīs, cik tu cyukys dzeņ tuoli!” – |
"Cik kuciejtia ap-skriś, cik tu cyŭkys dziań toli!" – |
„Jak daleko poleci suczynka, tak daleko pędź świnie!” |
“As far as the bitch runs, that’s as far as you have to drive the pigs!” |
|
|
|
| 34 |
Pajem [pajam] jis kuceiti, pīsīņ pūrā, cyukom apgrīž astis i sasprauž dyuņā, a juos nūdzan i puordūd mīstā. |
Pa-jem jis kuciejti, pi-siń pûra, cyŭkom ap-griż aśtis i sa-spraŭż dyŭniâ, a jos nu-dzan i pordud' mistâ. |
Wziął głupi suczynkę, przywiązał w błocie, świniom poobcinał ogony, powtykał w bagno, a świnie zapędził do miasta i sprzedał. |
He took the bitch, tied her in the swamp, cut off the pigs’ tails and tucked them in the mud, but the pigs themselves he drove to town and sold them. |
|
|
|
| 35 |
Piec tuo, atlaiz [atlaiž] kuceiti vaļā i atīt ar jū iz sātu. |
Piec tô, at-łajz kuciejti wala i at-it ar ju iz satu. |
Potem, odwiązał suczynkę i przyszedł z nią do domu. |
Afterwards he let the bitch free and returned home with her. |
|
|
|
| 36 |
Vaicoj valns: “Kur cyukys?” – |
Wajcoj wałns: "Kur cyŭkys?" – |
Pyta djabeł: „Gdzie świnie?” – |
The devil asked: “Where are the pigs?” |
|
|
|
| 37 |
“Staignā! apsleika cyukys, astis vin [viņ] uorā!” – |
"Stajgnâ! ap-ślejka cyŭkys, aśtiś win ora!" – |
„W bagnie! utonęły świnie, tylko ogony sterczą!” – |
“In the moor! The pigs drowned, only their tails are still outside!” |
|
|
|
| 38 |
“Kam tu pūrā dzini?” – |
"Kam tu purâ dzini?" – |
„Czemuś w błoto pędził?” – |
“Why did you drive them to the swamp?” |
|
|
|
| 39 |
“Kur kuceite skrēja, tī es i dzynu!” – |
"Kur kuciejtia skriaja, ti eś i dzynu!" – |
„Gdzie suczynka leciała, tam ja pędziłem!” – |
“I drove the pigs where the bitch ran!” |
|
|
|
| 40 |
Nūskrīņ [nūskrīn] valns, sirdīgs cīši, jau rauss uorā nu staignoma cyukys, – |
Nu-skriń wałns, sirdigs ciszi, jaŭ raŭśś ora nu stajgnoma cyŭkys, – |
Leci djabeł, zły, żeby po wyrywać świnie z bagna, - |
The devil, now very angry, ran to tear the pigs out of the mire. |
|
|
|
| 41 |
ka raun, tik astis palīk rūkā! |
ka raŭn, tik aśtiś pa-lik rukâ! |
jak targnie, ogony zostają w ręku. |
He tore and got nothing but the tails in his hand! |
|
|
|
| 42 |
Nu, navā kū jau darēt! |
Nu, nawa ku jaŭ dariet! |
No, nie ma co robić! |
Well, nothing doing! |
|
|
|
| 43 |
Nūīt valns iz sātu i brauks ar sīvu gostūs. |
Nu-it wałns iz satu i braŭkś ar siwu gostus. |
Idzie djabeł do domu i chce jechać z żoną w gościnę. |
The devil went home and got ready to leave with his wife for a visit. |
|
|
|
| 44 |
Nūbrauc jis i pamat sātā tū kolpu ar bārnim, kab jis bārns [bārnus] apmozguotu. |
Nu-braŭc jis i pamat satâ tu kołpu ar barnim, kab jis barns ap-mozgotu. |
Jedzie a parobka zostawia w domu z dziećmi, i każe mu dzieci ukąpać. |
They went away and left the servant at home with the children and told him to wash the children. |
|
|
|
| 45 |
Vot jis pīvuorej jiudiņa, jam tys vyss [vysus] bārns [bārnus], – |
Wot jis pi-woriej jiŭdinia, jam tys wyss barns, – |
Głupi ugotował wody, wziął wszystkie dzieci, – |
He boiled water and took all the children – |
|
|
|
| 46 |
kaidi divpacmit [divpadsmit] bārnu beja tam valnam, – |
kajdi diŭpaćmit barnu bieja tam wałnam, – |
a było ich ze dwadzieścioro u djabła, – |
the devil had about twelve children – |
|
|
|
| 47 |
apšmucynoj kuorstā jiudinī, apvylk jūs ar boltom drēbim i sasadynoj vyss [vysus] sūlā aileņā. |
ap-szmucynoj korstâ jiŭdinî, ap-wyłk jus ar bołtom driabim i sa-sadynoj wyss iz suła ajleniâ. |
oparzył je gorącą wodą, ubrał w białe sukienki i posadził na ławce w rząd. |
scalded them in hot water, then dressed them in white and lined them all up on the bench. |
|
|
|
| 48 |
Atbrauc muote ar tāvu nu cīma, atbraukuse, sauc muote bārnu, kab ītu iz jū, ka dūs jim peirāgu. |
At-braŭć motia ar tawu nu cima, at-braŭkusia, saŭć motia barnu, kab itu iz ju, ka duś jim piejragu. |
Przyjeżdża matka z ojcem z gościny; przyjechawszy, woła matka na dzieci, żeby szły ku niej, że da im kukiełki. |
The parents came home from their visit. On arrival mother called her children, they should come, she would give them cake. |
|
|
|
| 49 |
A duraks, aizleidzs aiz tūs bārnu, kai muote dūd jim peirāgu, tai jis jem [jam] ar bārna rūku, lai dūmoj, ka bārns jem [jam]! |
A duraks, ajz-lejdźś ajz tus barnu, kaj motia dud' jim piejragu, taj jis jem ar barna ruku, łaj dumoj, ka barns jem! |
A dureń wlazł za te dzieci i , kiedy matka dawała im kukiełki, brał rękami dzieci, żeby matka myślała, że dzieci biorą! |
The simpleton crept behind the children and when the mother gave them cake he took it with the child’s hand to let the mother think that the child had taken it. |
|
|
|
| 50 |
Grib jei pati mozuoku bārnu paauklēt, pajem [pajam] i verās, ka jis jau nadzeivs, – |
Grib jej pati mozoku barnu pa-aŭklat', pa-jem i wieraś, ka jis jaŭ na dziejws, – |
Matka chce najmłodsze dziecko dopiastować, bierze je i widzi, że ono nie żywe, – |
She wanted to cradle the youngest child, took him up and saw that he was dead. |
|
|
|
| 51 |
pajem [pajam] ūtru i tys nadzeivs, – |
pa-jem utru i tys nadziejws, – |
bierze drugie i to nie żywe, – |
She took up another and that was dead, too – |
|
|
|
| 52 |
iz vysi bārni nadzeivi! |
i wysi barni nadziejwi! |
i wszystkie dzieci nie żywe! |
all the children were dead! |
|
|
|
| 53 |
Soka jei: “Kū tu padarieji!” – |
Soka jej: "Ku tu pa-darieji!" – |
Mówi: „Co ty zrobiłeś!” – |
She said: “What have you done!” |
|
|
|
| 54 |
A jis atsoka: “A es jūs izmozguoju!” – |
A jis at-soka: "A eś jus iz-mozgoju!" – |
A on odpowiada: „A ja je ukąpałem!” – |
But he answered: “I bathed them!” |
|
|
|
| 55 |
Vot valns pajem [pajam], pīlīk maizis kulē i īs jī ar sīvu paceļu nu tuos sātys, ka navar jau tī dzeivuot i kolpa navar atstēt [atstāt], – |
Wot wałns pa-jem, pi-lik majziś kulâ i iś ji ar sîwu pacielu nu tos satys, ka na war jaŭ ti dziejwot i kołpa na war at-statiat', – |
Wziął djabeł torbę, złożył bochen chleba i powiedział że pójdą z żoną, skoro w domu nie można wytrzymać, i parobka nie można odprawić, – |
Now the devil went and put bread into a bundle, he and his wife got ready to go away from home, for they couldn’t live there anymore and they couldn’t get rid of the servant. |
|
|
|
| 56 |
a kolpu pamess jau tamā sātā, lai jis tī dzeivoj pats! |
a kołpu pa-miaśś jaŭ tamâ satâ, łaj jis ti dziejwoj pat's! |
a parobek niech sobie sam żyje w tym domu! |
They would leave the house to the servant, let him live there alone! |
|
|
|
| 57 |
A kolps īlīņ kluseņom kulē, valns pajem [pajam] i nas ju iz placu. |
A kołps i-liń kłusieniom kulâ, wałńs pa-jem i nas ju iz płacu. |
Parobek zaś wlazł cichutko do torby, djabeł wziął i niesie go na plecach. |
But the servant secretly crept into the bundle and the devil took it and carried him on his back. |
|
|
|
| 58 |
Daīt jī pi azara, jau vokors, adzasāst jau i āst, atraisa kuli, a kolps izlīņ nu kulis! |
Da-it ji pi azara, jaŭ wokors, adza-sast jaŭ i aśt', at-rajsa kuli, a kołps iz-liń nu kuliś! |
Przyszli do jeziora, zrobił się wieczór, siedli odpocząć i zakąsić, odwiązali torbę, a tu parobek wyłazi z torby! |
They came to a lake, it was evening, they planned to take a rest and eat something. When they opened the bundle, the servant crept out of it! |
|
|
|
| 59 |
Valns soka: “I tu te?” |
Wałns soka: "I tu tia?" |
Djabeł mówi: „I tyś tu?” – |
The devil said: “You are here, too?” |
|
|
|
| 60 |
Jis atsoka: “Te!” |
Jis at-soka: "Tia!" |
On odpowiada: „Tu!” – |
He answered: “So I am!” |
|
|
|
| 61 |
Nu, paād jī i adzagulstās azara molā, kolps par gobolu adzagulstas, a valns ar sīvu vīnu vītu guļ. |
Nu, pa-ad ji i adza-gułstas azara mołâ, kołps par gobołu adza-gułstas, a wałns ar sîwu winu witu gul. |
Pojedli i pokładli się na brzegu jeziora, parobek dalej się położył, a djabeł z żoną razem. |
Well, they ate and laid down at the side of the lake, the servant at one end, the devil and his wife at another place. |
|
|
|
| 62 |
Kolps zyna, ka valns grib jū nūsleicynuot, jis pajem [pajam] sīvu valna, nūnas tī, kur jis gulēja, a pats adzagulst pi valna. |
Kôłps zyna, ka wałns grib ju nuślejcynot, jis pa-jem sîwu wałna, nu-nas ti, kur jis guleja, a pat's adza-gułst pi wałna. |
Parobek się domyślił, że djabeł chce go utopić, wziął żonę djabła, przeniósł tam, gdzie sam leżał, a sam układł się przy diable. |
The servant knew that the devil wanted to drown him. He took the devil’s wife and carried her to his sleeping place and laid himself down by the devil. |
|
|
|
| 63 |
Triucēs valns kuojuos, jem [jam] i īsvīz [īsvīž] azarī, – |
Triŭciaś wałńs kojos, jem i i-świz azari, – |
W nocy porywa się djabeł na nogi, bierze i wrzuca do jeziora, – |
The devil got up, took [a body] and threw it into the lake. |
|
|
|
| 64 |
jis dūmuoja, ka tys kolps ira, a jis sovu sīvu īsvīde. |
jis dumoja, ka tys kôłps ira, a jis soŭu sîwu i-świdia. |
myślał, że parobka, a on swoją żonę wrzucił. |
He thought it was the servant, but instead he threw his wife [into the lake]. |
|
|
|
| 65 |
Par šaļti soka jis tai: “Voi dzierdieji, sīveņ, kai pleikšaja, ka es jū svīžu azarī?” – |
Par szalti soka jis taj: "Woj dzierdieji, sîwień, kaj plejkszaja, ka eś ju świżu azari?" – |
Po chwili, mówi tak: „Słyszałaś żoneczko, jak plusnęło, kiedy go wrzuciłem do jeziora?” – |
After a while he said: “Did you hear, darling, the splashing when I threw him into the lake?” |
|
|
|
| 66 |
A kolps gulādams atsoka: “Dzierdieju i es, ka pleikšāja!” – |
A kôłps guładams at-soka: "Dzierdieju i eś, ka plejkszaja!" – |
A parobek, leżąc mówi: „Słyszałem i ja, że plusnęło!” – |
And the servant answered: “I too heard the splashing!” |
|
|
|
| 67 |
Soka valns: “Voi ta tu dzeivs?” – |
Soka wałns: "Woj ta tu dziejws?" – |
Mówi djabeł : „Tyś żywy?” – |
The devil said: “Are you alive, then?” |
|
|
|
| 68 |
“Dzeivs! Deļ kam nabyuškys dzeivs?” – |
"Dziejws! Diel kam na byŭszkys dziejws?" – |
„Żywy! Czemu nie mam być żywym?” – |
“I am! Why shouldn’t I be alive?” |
|
|
|
| 69 |
Vot verās valns, ka jis sovu sīvu nūsleicynuoja, – |
Wot wieras wałns, ka jis soŭu sîwu nu-ślejcynoja, – |
Widzi djabeł, że swoją żonę utopił, - |
Now the devil recognized that he had drowned his wife – |
|
|
|
| 70 |
nūskrēja i pats nūsleika azarī! |
nu-skriaja i pat's nu-ślejka azarî! |
pobiegł i sam utopił się w jeziorze! |
he ran away and drowned himself in the lake! |
|
|
|
| 71 |
Par vīnu duraku, navarēja i valns pacīst! |
Par winu duraku, na warieja i wałns pacijśt! |
Nie mógł i djabeł wytrzymać z głupim! |
Because of one simpleton even the devil can’t endure! |
|
|
|
| 72 |
A duraks, ar vysu montu valna, aizguoja iz sātu! |
A duraks, ar wysu montu wałna, ajz-goja iz satu! |
A głupi zabrawszy cały majątek djabła, poszedł do domu! |
But the simpleton went home, with all the devil’s possessions! |
|
|
|