| 1 |
18. Ap kaļva sīvu |
18. Ap kalwa sîwu. |
18. O kowalowej żonie. |
18. The smith’s wife |
|
|
|
| 2 |
Beja vīns kupča dāls, jis nazynuoja kas tys ir bada iz pasauļa i juoja iz zyrga bādys maklātu. |
Bieja wins kupcza dałs, jis na zynoja kas tys ir bada iz pasaŭla i joja iz zyrga badys makłatu. |
Był kupczyk, nie wiedział, co to jest bieda na świecie i pojechał konno biedy szukać. |
A merchant had a son, who didn’t know what trouble meant in the world. And he rode on his horse in search of trouble. |
|
|
|
| 3 |
Juoj i sateik jis saldatu, vaicoj iz tū saldatu: |
Joj i satiejk jis sałdatu, wajcoj iz tu sałdatu: |
Jedzie i spotyka żołnierza, pyta tego żołnierza: |
He rode and met a soldier and asked him: |
|
|
|
| 4 |
“Voi tu nazini, kur var bādys dabuot?” – |
"Woj tu na zini, kur war badys dabot'?" – |
„Czy nie wiesz, gdzie można biedy dostać?” – |
“Don’t you know where one can get some trouble?” |
|
|
|
| 5 |
“A vot īliņ tu muorkā, kur lync [lynus] mārc, nūzavelc tu vysa plyks, īlīņ [īlin] patī dybynā i guli tu tī, dabuosi bādys!” – |
"A wot i-liń tu morkâ, kur łynć marc, nuza-wiałć tu wysa płyks, i-liń pati dybyna i guli tu ti, dabosi badys!" – |
„A ot, wleź do moczuły, gdzie len moczą, rozbierz się do naga, wleź na samo dno i leż tam, dostaniesz biedy!” |
“Well, climb into this pool where flax is retted, strip naked, climb to the very bottom and lay down there, then you’ll get trouble!” |
|
|
|
| 6 |
Jis i nūzavylka, adzagulās [atzagulās] muorkā, a saldats pajēme juo zyrgu, juo vysys drēbis i aizjuoja paceļu, a jis guļ! |
Jis i nuza-wyłka, adza-gułas morkâ, a sałdats pa-jemia jô zyrgu, jô wysys driabiś i ajz-joja pacielu, a jis gul! |
On się rozebrał, położył się na moczule, a żołnierz wziął jego konia, i ubranie i pojechał, a ten leży! |
He stripped, lay down in the pool, and meanwhile the soldier took his horse and all his clothes, and rode away, but he fell asleep! |
|
|
|
| 7 |
Paguliejis, izleida, verās, ka navā nikur nikuo, – |
Pa-gulejiś, iz-lejda, wieras, ka nawa nikûr nikô, – |
Poleżał, wylazł, patrzy, że niema nic, że został nagi, |
When he was done, he climbed out and saw that there wasn’t anything anywhere, – |
|
|
|
| 8 |
plyks, jam kauns cīši lels, ka tī ļauds staigoj, – |
płyks, jam kaŭns ciszi lełs, ka ti laŭd'ś stajgoj, – |
wstydzi się ludzi, którzy przechodzą, – |
he was naked, he was very much ashamed when people came along, – |
|
|
|
| 9 |
vot jis skrīņ i īskrīņ kanepu stuotā i sēd tī da vokora. |
wot jis skriń i i-skriń kaniepu stotâ i siad' ti da wokora. |
więc zaczął uciekać i wbiegł do kopy konopi i siedział tam do wieczora. |
so he ran away and into a field of hemp and sat there until evening. |
|
|
|
| 10 |
Aizīt jau vokors, – |
Ajz-it jaŭ wokors, – |
Wieczorem zaczął się rozglądać |
Evening came, – |
|
|
|
| 11 |
a vīnai buobai beja drēbis izmozguotys, iz sietenis pakuortys, – |
a winaj bobaj bieja driabis iz-mozgotys, iz sietienis pakortys, – |
i zobaczył bieliznę wypraną, na płocie powieszoną, – |
a woman had done her washing and hung the clothes on a fence, – |
|
|
|
| 12 |
daskrēja jis da sietenis, nūruove vīnu pologu i apzatyna ar jū, – |
da-skrieja jis da sietienis, nu-rowia winu połogu i ap-zatyna ar ju, – |
przybiegł do płotu porwał jedno prześcieradło, obwinął się niem, a – |
he ran to the fence, pulled off a sheet and wrapped himself in it, – |
|
|
|
| 13 |
redz ka ustoba, – |
riadź ka ustoba, – |
widząc otwartą chatę, – |
he saw a hut, – |
|
|
|
| 14 |
a tei beja kaļva ustoba. |
a tiej bieja kalwa ustoba. |
była to kowala chata, – |
it was a smith’s hut. |
|
|
|
| 15 |
Jis īguoja kluseņom, aizleida aiz cepļa i nikas jū naredzēja. |
Jis i-goja kłusieniom, ajz-lejda ajz ciepla i nikas ju nariedzieja. |
wszedł cichutko i wlazł za piec, tak że nikt go nie widział. |
He quietly entered the hut, climbed behin the oven and nobody saw him. |
|
|
|
| 16 |
Kaļva nabeja sātā, jis brauce iz dzerauni ūgļu pierkt i pascēja (pasacēja), šys jau iļgi byus. |
Kalwa na bieja satâ, jis braŭcia iz dzieraŭni uglu pierkt' i paścieja, szys jaŭ ilgi byŭś. |
Kowala nie było w domu, pojechał był na wieś węgli kupić i zapowiedział, że się nie prędko wróci! |
The smith wasn’t at home, he had gone to the village to buy coal and told [his wife] that he would be away for long. |
|
|
|
| 17 |
A jej jau vys slyma guļ, tei kaļva sīva; |
A jej jaŭ wyss słyma jam gul, tiej kalwa sîwa; |
A ta kowalowa żona, wciąż choruje, – |
The smith’s wife was always lying around sick. |
|
|
|
| 18 |
ka veirs sātā, to jei slyma vaid, – |
ka wiejrs satâ, to jej słyma wajd', – |
jak tylko mąż w domu, to ona słaba, stęka – |
When the smith was at home, she was sick, – |
|
|
|
| 19 |
a ka veirs izbrauc, tūreiz jei vasala. |
a ka wiejrs iz-braŭć, turiejź jej wasała. |
a jak mąż wyjedzie, wtedy ona zdrowa. |
but when the husband was gone, then she was well. |
|
|
|
| 20 |
I beja jei popa dāls par briuguonu, – |
I bieja jej popa dałs par briŭgonu, – |
I miała ona kochanka, – syna popa, – |
And the pope’s son was her lover, – [pope – orthodox priest] |
|
|
|
| 21 |
vot jei pīvuorej kavys, pīcap galis ar ūlom i peiragu pīcap i ād jau ar jū, ar tū briuguonu. |
wot jej pi-woriej kawys, pi-cap galiś ar ułom i piejragu pi-cap i ad jaŭ ar ju, ar tu briŭgonu. |
ugotowała kawy, upiekła mięsa z jajami i bułek napiekła i zaprosiła swego kochanka, jedzą obydwoje. |
now she was brewing coffee, frying meat with eggs and baking cakes, and then they ate, she and her lover. |
|
|
|
| 22 |
A veiram salyuza roti iz ceļa, tai jis i grīzēs atpakaļ iz sātu braukt i verās sīva pa lūgu, ka atbrauc veirs! |
A wiejram sa-łyŭza roti iz ciela, taj jis i grizias atpakal iz satu braŭkt' i wieras sîwa pa ługu, ka at-braŭć wiejrs! |
Tymczasem mężowi złamał się wóz na drodze, tak że musiał się wrócić do domu i widzi żona przez okno, że jedzie mąż! |
But the husband’s cart broke on the way, so he turned around and returned home. And the wife saw through the window that her husband was coming! |
|
|
|
| 23 |
Vot jei mudri ūluokni ceplī, kavu ceplī, peiragu zam golvys, gultā, – |
Wot jej mudri ułokni cieplî, kawu cieplî, piejragu zam gołwys, gułtâ, – |
Prędko wzięła jajecznicę do pieca schowała, kawę do pieca, bułki pod poduszkę do łóżka, – |
Quickly she put the fried eggs into the oven, the coffee into the oven, the cake under her pillow, – |
|
|
|
| 24 |
popa dāls aiz cepļa aizskrīņ, a jei līkās gultā i vaid gulādama. |
popa dałs ajz ciepla ajz-skriń, a jej likas gułtâ i wajd' guładama. |
a syn popa za piec uciekł, ona zaś położyła się do łóżka i stęka leżąc. |
the pope’s son ran behind the oven, and she herself lay down in bed and moaned. |
|
|
|
| 25 |
Īt veirs ustobā, soka: “Može tu izvuorej āst kū maņ?” – |
It wiejrs ustobâ, soka: "Może tu iz-woriej aśt' ku mań?" – |
Wchodzi mąż do izby, mówi: „Może ugotowałaś zjeść co dla mnie?” – |
Now the husband entered the hut and asked: “Can you make me something to eat?” |
|
|
|
| 26 |
Jei soka: “Ok Dīveņ! |
Jej soka: "Ok, Diwień! |
Ona mówi: „Och, Boże! |
She said: “Oh Lord! |
|
|
|
| 27 |
kū ta izvuoreiškūte, ka navar i pīzaceļt nu gultys?” |
ku ta iz-worieszkutia, ka na war i piza-cielt' nu gułtys?" |
cóż ja ugotuję, skoro nie mogę wstać z łóżka?” – |
How could I cook, as I can’t even get out of my bed?” |
|
|
|
| 28 |
Pajēme kaļvs gabaleņu maizis, voi kū jis tī atroda i pajēde [paēde]. |
Pa-jemia kalwś gabaleniu majzis, woj ku jis ti at-roda i pa-jedia. |
Wziął kowal kawałeczek chleba, i pojadł. |
So the smith took a piece of bread or whatever he found there and ate. |
|
|
|
| 29 |
A tys soka tai, kur bādys meklēja, iz popa dālu: |
A tys soka taj, kur badys miekleja, iz popa dału: |
A ten, który biedy szukał mówi tak, do syna popa: |
Meanwhile the one who was looking for trouble said to the pope’s son: |
|
|
|
| 30 |
“Es saceišu, ka tu te esi, aiz cepļa.” |
"Eś saciejszu, ka tu tia esi, ajzciepla [!]." |
„Ja powiem, że ty tu jesteś, za piecem!” – |
“I’ll tell him that you are here, behind the oven.” |
|
|
|
| 31 |
Jis prosa: “Na soki!” – |
Jis prosa: "Na soki!" – |
On prosi: „Nie mów!” – |
“Don’t tell!” he begged. |
|
|
|
| 32 |
“Ka atdūsi sveitu, to nasceišu [nasaceišu]!” |
"Ka at-dusi świejtu, to na-ściejszu!" |
„Jeżeli mi oddasz sukmanę, to nie powiem!” – |
“If you give me your coat I won’t tell.” |
|
|
|
| 33 |
Jis nūvylka sveitu, atdeve jam, a jis otkait soka: |
Jis nu-wyłka świejtu, at-diewia jam, a jis otkajt' soka: |
Tamten zdjął sukmanę, oddał mu, a ten znów mówi: |
He took off his coat and gave it to him, but he said: |
|
|
|
| 34 |
“Es niu saceišu!” – |
"Eś niŭ saciejszu!" – |
„Ja teraz powiem!” – |
“Now I’ll tell!” – |
|
|
|
| 35 |
“Nu, nasoki!” – |
Nu, na soki!" – |
„Nie mów!” – |
“Don’t!” |
|
|
|
| 36 |
“Ka atdūsi kraklu, to nasceišu [nasaceišu]!” |
"Ka at-dusi krakłu, to na ściejszu!" |
Jeżeli mi oddasz koszulę, to nie powiem!” – |
“If you give me your shirt I won’t tell.” |
|
|
|
| 37 |
Jis nūvylka, atdūd jam kraklu. |
Jis nu-wyłka, at-dud' jam krakłu. |
Tamten zdjął, oddał mu koszulę, |
He took it off his shirt and gave it to him. |
|
|
|
| 38 |
Jis tai pat i jiuzys nu juo dabuoja, i zuobokys, i capuri, i vysu. |
Jis taj pat' i jiŭzys nu jô daboja, i zobokys, i capuri, i wysu. |
potem i spodnie, i buty, i czapkę, wszystko mu oddał. |
In the same way he got his trousers, his boots, his hat, everything. |
|
|
|
| 39 |
Nu, i izleida jis nu tuo cepļa i soka tai iz tū kaļvi sādādams: |
Nu, i iz-lejda jis nu to ciepla i soka taj iz tu kalwi sadadams: |
Wtedy wylazł on z zapieca i mówi tak, do tego kowala: |
Well, now he came forth from the oven and said to the smith, sitting down: |
|
|
|
| 40 |
“Može ass kū ast īdūd [īdūt] šam? – |
"Może ass ku aśt' i-dud' szam? – |
„Nie masz tam dać mi co do zjedzenia?” – |
“Maybe there is something to eat that can be given to me?” |
|
|
|
| 41 |
Kaļvs soka naass, sīva vys slyma guļ i nikam izvuoreit. – |
Kalws soka na ass, sîwa wyss słyma gul i nikam iz-woriejt'. – |
Kowal mówi, że nie ma, bo żona wciąż słaba leży i nie ma komu zgotować! – |
The smith said there wasn’t, his (my) wife is always lying around sick and there is nobody to cook [a meal].” |
|
|
|
| 42 |
Jis soka: “Es muoku varažuot, – |
Jis soka: "Eś moku warażot', – |
A on mówi: „Ja umiem wróżyć, |
He said: “I can do magic, |
|
|
|
| 43 |
ka gribi, to varažuošu!” – |
ka gribi, to warażoszu!" – |
chcesz, to powróżę!” – |
if you want, I’ll do magic!” |
|
|
|
| 44 |
“Nu, varažuoj!” |
"Nu, warażoj!" |
„No, wróż!” – |
“Well, do it!” |
|
|
|
| 45 |
“Es varažuošu, voi iraida ceplī gaļa ar ūlys? Iraida!” – |
"Eś warażoszu, woj irajda cieplî gala ar ułys? Irajda!" – |
„Powróżę, czy jest w piecu mięso z jajami? Jest!” – |
“I will conjure – is there meat with eggs in the oven? Yes, there is!” |
|
|
|
| 46 |
Kaļvs daīt, pazaver, ir gaļa i ūluokņa i kava, – |
Kalws da-it, paza-wier, ir gala i ułoknia i kawa, – |
Kowal poszedł, patrzy, jest mięso i jajecznica i kawa, – |
The smith goes and looks, there is meat and fried eggs and coffee. |
|
|
|
| 47 |
izvalk, līk iz golda, a jis soka tai: |
izwałk, lik iz gołda, a jis soka taj: |
wydobył, postawił na stole, a tamten mówi tak: |
He pulls it out and puts it on the table, but he said: |
|
|
|
| 48 |
“Es vēļ varažuošu!” – |
"Eś wial warażoszu!" – |
„Ja jeszcze powróżę!” – |
“I will do more magic!” |
|
|
|
| 49 |
“Nu, varažoj!” – |
"Nu, warażoj!" – |
„No, wróż!” – |
“Well, do it!” |
|
|
|
| 50 |
“Voi iraida cukrys i peirāgi zam golvys, gultā? Iraida!” – |
"Woj irajda cukrys i piejragi zam gołwys, gułta? Irajda!" – |
„Czy jest cukier i bułka pod głową, w łóżku? Jest!” – |
“Is there sugar and cakes under the pillow in the bed? Yes, there is!” |
|
|
|
| 51 |
Daīt kaļvs, verās, iraida! |
Da-it kalws, wieras, irajda! |
Idzie kowal, patrzy, jest! |
The smith goes, looks, there it is! |
|
|
|
| 52 |
Izvalk, līk iz golda i oba divi paād i pazadzeras, a jis soka tai: |
Iz-wałk, lik iz gołda i oba diwi pa-ad i paza-dzieras, a jis soka taj: |
Wyciągnął, położył na stole i obydwaj jedzą i piją, a on mówi tak: |
He pulls it out and puts it on the table, and the two of them eat and drink to their fill. And he says: |
|
|
|
| 53 |
“Es vēļ varažuošu! |
"Eś wial warażoszu! |
„Ja jeszcze powróżę! |
“I will do more magic! |
|
|
|
| 54 |
Voi ir popa dāls aiz cepļa, plyks? Ir!...” |
Woj ir popa dałs ajz ciepla, płyks? Ir!..." |
Czy popa syn za piecem, nagi? Jest!...” – |
Is there the pope’s son behind the oven, naked? Yes!...” |
|
|
|
| 55 |
Vot sīva jau suok rauduot! |
Wot sîwa jaŭ sôk raŭdot'! |
„Tu żona zaczyła płakać: |
Now the wife starts to cry! |
|
|
|
| 56 |
“Na pravda, na pravda, veiriņ, kū jis maloj? |
"Na praŭda, na praŭda, wiejriń, ku jis małoj? |
„Nie prawda, nie prawda, mężulku, on kłamie? |
“Not true, not true, darling, he’s telling lies! |
|
|
|
| 57 |
Naklausi, kū jis duraks runoj!” |
Na kłaŭsi, ku jis duraks runoj!" |
Nie nsuchaj [słuchaj], co ten głupi gada!” – |
Don’t listen to what this fool says!” |
|
|
|
| 58 |
A veirs īt jau vartūs, – |
A wiejrs it' jaŭ wartus, – |
A mąż poszedł zobaczyć, |
But the husband goes and looks, |
|
|
|
| 59 |
vot popa dāls kai skrīs plyks pa durs, – |
wot popa dałs kaj skriś płyks pa durs, – |
popa syn jak skoczy nagi, wybiegł przez drzwi, – |
there the the pope’s son runs naked through the door, |
|
|
|
| 60 |
a kaļvam beja cīši groznys suņcs [suņs], – |
a kalwam bieja ciszi groznys suńćś, – |
a u kowala był bardzo zły pies, – |
and the smith had a very fearsome dog, – |
|
|
|
| 61 |
tys suņcs [suņs] kai giva jam aiz gurna, tai vysu gurnu i atruove! |
tys suńćś kaj giwa jam ajz gurna, taj wysu gurnu i at-rowia! |
ten pies chwycił go z tyłu i cały tyłek mu oderwał! |
when this dog got him at the thigh, he tore off the whole thigh! |
|
|
|
| 62 |
Pajēme kavļs vāzu, jau kristēs sovu sīvu, – |
Pa-jemia kalwś wazu, jaŭ kriśtiaś soŭu sîwu, – |
Wziął kowal kij, i zaczął chrzcić swoją żonę, – |
The smith took a stick to beat his wife, – |
|
|
|
| 63 |
i aizdeve jis jei [jai]! |
i ajz-diewia jis jej! |
dopiero jej zadał. |
and he gave it to her! |
|
|
|
| 64 |
Nu ituos reizis, jei jau vasala palyka, a ka jis atīt nu smēdis, to brūkasts jam iz golda salykts jau iraida! |
Nu itos riejzis, jej jaŭ wasała pa-łyka, a ka jis at-it nu śmiadiś, to brukaśt's jam iz gołda sa-łykts jaŭ irajda! |
Po tem wszystkiem, kobieta przyszła do zdrowia, a skoro mąż przychodził z kuźni, to śniadanie czekało go już na stole! |
From this moment she has been well, and when he comes home from the smithy breakfast is already on the table for him! |
|
|
|
| 65 |
A tys, kur bādys nazynoa, jau piec tuo nameklēja vaira, ka jau īraudzēja bādu! |
A tys, kur badys na zynoa, jaŭ piec tô na miekleja wajra, ka jaŭ i-raŭdzieja badu! |
A ten, który biedy nie znał, nie szukał jej więcej, bo i on biedę widział! |
But the one who was looking for trouble didn’t look for it anymore, for he had seen trouble! |
|
|
|