| 1 |
27. Ap buorineiti III. |
27. Ap boriniejti III. |
27. O sierotce III. |
27. The orphan girl III |
|
|
|
| 2 |
Pajēme tāvs ūtru sīvu i beja jam meita nu pyrmuos sīvys i jei vysod guoja gonūs, tei meita, a pamuote vysod jei [jai] deve sprēst. |
Pajemia taǔs utru sîwu i bieja jam miejta nu pyrmos sîwys i jej wysod goja gonus, tiej miejta, a pâmotia wysod jej diewia spriaśt'. |
Wziął ojciec drugą żonę, a miał córkę z pierwszej żony, która chodziła paść, a macocha zawsze jej dawała kądziel prząść. |
A father married a second wife. He had a daughter from his first marriage, who always went to graze the cattle, and her stepmother always gave her [flax] to spin. |
|
|
|
| 3 |
Jei vyss sasprēž, atnas i padūd sasprāstu, lai cik īdūd par dīnu. |
Jej wyss saspriaż, atnas i pa-dud' sasprastu, łaj cik i-dud' par dînu. |
Ona zawsze wszystko uprzędzie, przyniesie i poda uprzędzione, choćby to była największa kądziel. |
She always spun and brought home everything done, however much she was given for the day. |
|
|
|
| 4 |
Daīt solts laiks i jei [jai] cīši rūkys sapleist nu soltuma, a pamuote klīdz iz juos, kam jei dzeji sataisa ar asni. |
Dait sołts łajks i jej ciszi rukys sa-plejst nu sołtuma, a pâmotia klidz iz jos, kam jej dzieji sa-tajsa ar aśni. |
Przyszła zimna pora, ręce jej pękają od chłodu, a macocha krzyczy na nią, że przędza krwią powalana. |
Cold weather set in and her hands were chapped from the cold, and the stepmother scolded her because the yarn was stained with blood. |
|
|
|
| 5 |
Daīt jei pi okys mozguotu tūs rūku, īdama sātā, – |
Da-it jej pi okys mozgotu tus ruku, idama sâta, – |
Wracając do domu, przyszła ona do studni umyć ręce, |
She went to the well to wash her hands, on her way home – |
|
|
|
| 6 |
mozgoj jei rūku i jei [jai] īkreit okā dzejts!... |
mozgoj jej ruku i jej i-kriejt okâ dziejts!... |
zaczęła myć ręce i przędzę upuściła do studni! |
while she was washing her hands the yarn fell into the well! |
|
|
|
| 7 |
Jei aizīt iz sātu i soka: "Mameņ mīlū, dzejs īkrita okā!" |
Jej ajz-it iz satu i soka: "Mamień miłu, dziejs i-krita okâ!" |
Przychodzi do domu i mówi: "Mamusiu miła, przędza spadła do studni!" |
She went home and said: “Dear Mummy, the yarn has fallen into the well!” |
|
|
|
| 8 |
Pamuote soka: "Kab tu maņ izvylktu jū nu okys, a na, to es tev padareišu!" – |
Pamotia soka: "Kab tu mań iz-wyłktu ju nu okys, a na, to eś tieǔ pa-dariejszu!" – |
Macocha mówi: "Żebyś ty mi ją dostała z studni, a nie, zobaczysz co ci zrobię!" – |
The stepmother said: “Pull it out from the well, or I will show you!” |
|
|
|
| 9 |
Jei nūīt, kai jei valk dzeji, īkreit jei poša okā i rozkreit jei caur zemēm! |
Jej nu-it, kaj jej wałk dzieji, i-kriejt jej posza okâ i roz-kriejt jej caǔr ziemiam! |
Poszła ona, jak zaczęła dostawać przędzę, tak sama wpadła do studni i zapadła się skróś ziemi! |
She went about it, but when she pulled at the yarn she fell into the well herself and fell through the ground! |
|
|
|
| 10 |
Vot jei īt, īt i redz, ka maize ceplī cap. |
Wot jej it, it i riadz, ka majzia cieplî cap. |
Idzie ona idzie i widzi, że chleb w piecu się piecze. |
She walked for a while and saw bread baking in an oven. |
|
|
|
| 11 |
Tei maize prosa: "Meitiņ mīlū, izveļc mani nu cepļa! |
Tiej majzia prosa: "Miejtiń miłu, iz-wielć mani nu ciepla! |
Ten chleb prosi: "Dziewczynko miła, – wyciągnij mię z pieca! |
The bread asked her: “Dear girl, pull me out of the oven! |
|
|
|
| 12 |
Ka tu mani naizviļksi, to es sadeigšu [sadegšu]!" – |
Ka tu mani na-iz-wilksi, to eś sa-diejgszu!" – |
Jeżeli mię nie wyciągniesz, to spalę się!" – |
If you do not pull me out I will burn up!” |
|
|
|
| 13 |
Jei jem tū maizi, izvalk nu cepļa i otkon jei īt, daīt jei pi uobeļnīcys, – |
Jej jem tu majzi, iz-wałk nu ciepła i otkon jej it, dait jej pi obielnijcys, – |
Wzięła ona ten chleb, wyciągnęła z pieca i dalej idzie, przychodzi do jabłoni, – |
She went and pulled the bread out of the oven and walked on until she came to an apple tree. |
|
|
|
| 14 |
verās, aug uobeļnīca, vysi zori leikst nu uobelim. |
wieras, aǔg obielnijca, wysi zori lejkst nu obielim. |
patrzy, rośnie jabłoń, a wszystkie gałęzie jej gną się od jabłek. |
She saw how all the tree’s branches were bent by apples. |
|
|
|
| 15 |
Jei prosa: "Meitiņ mīlū, apkrot munus uobeleiši [uobeleišus], – |
Jej prosa: "Miejtiń miłu, apkrot' munus obielejszi, – |
Zaczyna prosić: "Dziewczynko miła, otrząś moje jabłuszka, |
The apple tree begged: “Dear girl, shake my apples down! |
|
|
|
| 16 |
ka tu mani naapkrateisi, vysi zori aplyuzs!" – |
ka tu mani na-ap-kratiejsi, wysi zori ap-łyǔźś!" – |
jeżeli mię nie otrzęsiesz, to mi gałęzie wszystkie się połamią!" – |
If you don’t shake me all my branches will break!” |
|
|
|
| 17 |
Jei īt, apkreit uobeli, – |
Jej it, ap-kriejt obieli, – |
Wzięła ona, otrzęsła jabłka, – |
She went and shook the apples. |
|
|
|
| 18 |
apkrotuse uobeli, īt jei paceļu i daīt pi veceitis. |
ap-krotusia obieli, it jej pacielu i da-it pi wiaciejtiś. |
otrząsłszy poszła dalej i przyszła do staruszki. |
When it was done she went along until she came to an old woman. |
|
|
|
| 19 |
Tei vece prosa: "Dzeivoj tu pi mane par meitu!" |
Tiej wiacia prosa: "Dziewoj tu pi mania par miejtu!" |
Staruszka prosi: Zostań ty u mnie, bądź moją córką!" – |
The woman asked her: “Stay with me as a good daughter!” |
|
|
|
| 20 |
Jei soka: "Labi, dzeivuošu!" |
Jej soka: "Łabi, dziejwoszu!" |
Ona mówi: "Dobrze, zostanę!" – |
She said: “All right, I’ll stay!” |
|
|
|
| 21 |
Vot jei dzeivoj, dzeivoj pi tuos vecis par meitu, struodoj, klausa cīši labi i jei [juo?] žāloj tei vece. |
Wot jej dziejwoj, dziejwoj pi tos wiaciś par miejtu, strodoj, kłaǔsa ciszi łabi i jej żałoj tiej wiacia. |
Została u tej staruszki, jak córka pracowała, słuchała i ta stara polubiła ją bardzo. |
So she stayed and lived with the old woman as a daughter and help, she worked and obeyed, and the old woman liked her well. |
|
|
|
| 22 |
Par cik laika jei soka tai: "Može tu gribi, tu meitiņ, nūīt iz sātu?" – |
Par cik łajka jej soka taj: "Może tu gribi, tu miejtiń, nu-it iz satu?" – |
Po niejakimś czasie mówi ona tak: "Może ty chcesz, córeczko, wrócić do domu?" – |
After some time she said: “Do you want to go home, dear daughter?” |
|
|
|
| 23 |
"Es gribu gon nūīt, bet nazynu kur nūīt!" – |
"Eś gribu gon nu-it, bet na-zynu kur nuit!" – |
"Chciałabym, ale nie wiem drogi!" – |
“I would like to, but I don’t know the way!” |
|
|
|
| 24 |
"Es tevi nūvežšu [nūvesšu], meitiņ", soka tei vece. |
"Eś tiewi nu-wieższu, miejtiń", soka tiej wiacia. |
"Ja ciebie zaprowadzę córeczko", mówi ta stara. |
“I’ll lead you, dear”, said the old woman. |
|
|
|
| 25 |
Nu, jei vad jū i davad da tuos okys, kur jei īkrita i soka: |
Nu, jej wad ju i da-wad da tos okys, kur jej i-krita i soka: |
Poprowadziła ją i przyprowadziła do tej studni, gdzie wpadła i mówi: |
So she led her and brought her to the well into which she had fallen and said: |
|
|
|
| 26 |
"ej tagad iz sātu jau, meitiņ!" |
"ej tagad iz satu jaǔ, miejtiń!" |
"Idź teraz do domu córeczko!" – |
“Go home now, dear!” |
|
|
|
| 27 |
Jei izaceļās nu okys, ni jei apmierkst nikuo, – |
Jej iza-cielas nu okys, ni jej ap-mierkst nikô, – |
Wyszła ona ze studni, ani jej ubranie nawet nie zmokło, |
She rose from the well and all her clothes were dry. |
|
|
|
| 28 |
i tū dzeji pajem, īt jei iz sātu, – |
i tu dzieji pa-jem, it jej iz satu, – |
wzięła swoją przędzę i idzie do domu, – |
She took the yarn and went home. |
|
|
|
| 29 |
daīt jau pi sātys i suok leits leit zalta i aplej tū vysu meitiņu ar zaltu. |
da-it jaǔ pi satys i sôk lejts lejt załta i ap-lej tu wysu miejtiniu ar załtu. |
a tu zaczyna deszcz złoty padać i oblewa tę całą dziewczynkę złotem. |
When she had reached her home a rain of gold started falling and covered the girl with gold. |
|
|
|
| 30 |
Īt jei ustobā, a gaiļs sasyt spuorns i aizdzīd: "Kikirigī! atīt myusu zalta meita!" |
It jej ustoba, a gajls sasyt sporns i ajz-dzid: "Kikirigi! at-it myǔsu załta miejta!" |
Wchodzi do izby, a kogut uderza skrzydłami i pieje: "Kikirigi! idzie nasza złota córka!" |
She went into the cottage and the rooster clapped its wings and sang: “Cock-a-doodle-doo! Here comes our golden girl!” |
|
|
|
| 31 |
Jei šmuka brīsmeigi ar zaltu. |
Jej szmuka briśmiejgi ar załtu. |
Okropnie piękna w złocie. |
She was terribly pretty with this gold. |
|
|
|
| 32 |
Nu, tagad syuta rogona sovu meitu, lai īt juos meita gonūs, lai i jei [jai] byus taida laime kai buorinei – |
Nu, tagad syǔta rogona soǔu miejtu, łaj it jos miejta gonus, łaj i jej byǔś tajda łajmia kaj boriniaj – |
Dopiero teraz posyła wiedźma swoją córkę, żeby szła jej córka paść, żeby i ją spotkało takie szczęście, jak sierotkę – |
Well, now the witch sent her own daughter, told her to go with the cattle so that she, too, would find such luck as the orphan girl. |
|
|
|
| 33 |
īdūd lynus sprēst. |
i-dud' łynus spriaśt'. |
i daje kądziel prząść. |
She gave her flax to spin. |
|
|
|
| 34 |
Jei tūs lync [lynus] sasprēž – |
Jej tus łync saspriaż – |
Przędzie ona tę kądziel, |
She spun the flax – |
|
|
|
| 35 |
jau mozguoškūte rūkys pi okys, kai tei buorineite mozguoja i nūsvīd jei tei dzejs okā. |
jaǔ mozgoszkutia rukys pi okys, kaj tiej boriniejtia mozgoja i nu-swid' jej tiej dziejś okâ. |
potem idzie umyć ręce przy studni, jak sierotka myła i wrzuca przędzę do studni. |
she was about to wash her hands at the well like the orphan girl had done and threw the yarn into the well. |
|
|
|
| 36 |
Atīt iz ustobu i raud: "Mameņ, dzejs īkrita okā!" – |
At-it iz ustobu i raǔd': "Mamień, dziejś i-krita okâ!" – |
Przychodzi do izby i płacze: "Mamusiu, przędza wpadła do studni!" – |
Home she went and cried: “Mummy, the yarn has fallen into the well!” |
|
|
|
| 37 |
Muote soka: "Kab tu maņ dabuotu dzejs!" – |
Motia soka: "Kab tu mań dabotu dziejś!" – |
Matka mówi, "Żebyś ty mi zaraz dostała przędzę!" – |
Said her mother: “Go and get the yarn!” |
|
|
|
| 38 |
Jei nūīt i ka jau jei snēksīs [snēgsīs], īkreit poša okā, – |
Jej nu-it i ka jaǔ jej śniaksiś, i-kriejt posza okâ, – |
Poszła ona, sięgnęła ręką i wpadła sama do studni, |
She went about it, and when she seized the yarn, she fell into the well herself. |
|
|
|
| 39 |
rozkreit jei tīpat cauri, kur tei – |
roz-kriejt jej ti pat' caǔri, kur tiej – |
zapadła się do ziemi tak samo jak tamta, – |
She fell through the ground just as the other girl. |
|
|
|
| 40 |
īt jei, īt, redz, ka cap maize ceplī. |
it jej, it, riadz, ka cap majzia cieplî. |
dopiero idzie ona, idzie, widzi, że piecze się chleb w piecu. |
She walked and she walked and saw bread baking in an oven. |
|
|
|
| 41 |
Jei soka, tei maize: "Meitiņ mīlū, izveļc tu mani nu cepļa!" – |
Jej soka, tiej majzia: "Miejtiń miłu, iz-wielć tu mani nu ciepla!" – |
Mówi, ten chleb: "Dzieweczko miła, wyciągnij mię z pieca!" – |
The bread said: “Dear girl, pull me out of the oven!” |
|
|
|
| 42 |
Jei soka: "Nu, es tevi i atguoju vylktu nu cepļa!" – |
Jej soka: "Nu, eś tiewi i at-goju wyłktu nu ciepla!" – |
Ona odpowiada: "A jakże! ja też po to tu przyszłam, żeby ciebie wyciągnąć z pieca!" – |
Said she: “You think I have come here to pull you out of the oven?” |
|
|
|
| 43 |
Maize soka: "Ka tu mani naizviļksi, to es sadegšu ceplī!" – |
Majzia soka: "Ka tu mani na-iz-wilksi, to eś sa-diegszu cieplî!" – |
Chleb mówi: "Jeżeli mię nie wyciągniesz, to spalę się w piecu!" – |
Said the bread: “If you won’t pull me out I will burn up in the oven!” |
|
|
|
| 44 |
"Kas tī maņ par bāda, – dec [dedz] sev, es tevi navilkšu uorā!" – |
"Kas ti mań par bada, – diać sieǔ, eś tiewi na-wilkszu ora!" – |
"Co mi tam do tego, spal się, ja ciebie nie wyciągnę!" – |
“That’s not my problem – you may as well burn up, I won’t pull you out!” |
|
|
|
| 45 |
Īt jei i redz ka uobeļnīca, vysa ar uobelim, zori lyuzt [lyust] nu uobeli – |
It jej i riadz ka obielnijca, wysa ar obielim, zori łyǔzt nu obieli – |
Idzie dalej i widzi jabłoń tak pokrytą jabłkami, że aż gałęzie łamią się od jabłek – |
She walked on and saw an apple tree, full of apples, the branches nearly breaking from the apples – |
|
|
|
| 46 |
jei prosa: "Apkrot, meitiņ mīlū, munus uobeleiši [uobeleišus], vysi zori maņ aplyuzs!" – |
jej prosa: "Ap-krot', miejtiń miłu, munus obielejszi, wysi zori mań ap-łyǔźś!" – |
prosi jabłoń: "Otrząśnij dziewczynko miła, moje jabłuszka, wszystkie gałęzie mi się połamią!" – |
The apple tree begged: “Shake my apples, dear girl, all my branches will break!” |
|
|
|
| 47 |
"Nu, es tevi i atguoju krateitu tovu uobeli! lai tev lyuzt [lyust] zori ar vysim tovim uobelim!" – |
"Nu, eś tiewi i atgoju kratiejtu toǔu obieli! łaj tieu łyǔzt zori ar wysim toǔim obielim!" – |
"A jakże! ja ci tu przyszłam trząść twoje jabłka! niech ci się łamią gałęzie z wszystkiemi twemi jabłkami!" – |
“You think I have come here to shake your apples? Let your branches break with all the apples!” |
|
|
|
| 48 |
Īt jei paceļu, nūīt iz tū vaceiti – |
It jej pacielu, nu-it iz tu waciejti – |
Poszła dalej, przyszła do owej staruszki, – |
She walked on and came to the old woman. |
|
|
|
| 49 |
tuos vaceitis jei naklausa, nastruodoj – |
tos waciejtis jej na kłaǔsa, na strodoj – |
ale staruszki nie słucha, nie pracuje – |
She didn’t obey the old woman, she didn’t work – |
|
|
|
| 50 |
tei veceite soka: "Ka tu naklausi, ej tu jau iz sātu!" – |
tiej wiaciejtia soka: "Ka tu na kłaǔsi, ej tu jaǔ iz satu!" – |
staruszka mówi: "Skoro nie słuchasz, to idź do domu!" – |
The old woman said: “If you can’t listen, go home!” |
|
|
|
| 51 |
"Kai es īšu, ka es nazynu, kur izīt maņ?" – |
"Kaj eś iszu, ka eś na zynu, kur iz-it' mań?" – |
"Jakże pójdę, skoro nie wiem, jak mam stąd wyjść?" – |
“How can I go home if I don’t know the way?” |
|
|
|
| 52 |
Vece soka: "Es tevi nūvežšu [nūvesšu]!" – |
Wiacia soka: "Eś tiewi nu-wieższu!" – |
Stara mówi: Ja ciebie zaprowadzę!" – |
The old woman said: “I will lead you!” |
|
|
|
| 53 |
Jei vad, davad da tuos okys – |
Jej wad, da-wad da tos okys – |
Przyprowadziła ją do studni, – |
She led her to the well. |
|
|
|
| 54 |
jei izaceļās nu tuos okys, pajem tū dzeji, īt jau iz ustobu, – |
jej iza-cielaś nu tos okys, pajem tu dzieji, it jaǔ iz ustobu, – |
wyszła ona z tej studni, wzięła swoją przędzę, idzie do izby, |
She rose from the well, took the yarn, went to the cottage – |
|
|
|
| 55 |
i suok leits leit smala, aplej jū vysa ar svečim. |
i sôk lejts lejt smała, ap-lej ju wysa ar świeczim. |
a tu zaczyna deszcz lać smolny, oblewa ją całą smoła. |
and there a rain of pitch started falling and covered the girl with pitch. |
|
|
|
| 56 |
Sasyt gaiļs spuorns i aizdzīd: |
Sasyt gajls sporns i ajz-dzid: |
Uderza kogut w skrzydła i pieje: |
The rooster clapped his wings and sang: |
|
|
|
| 57 |
"Kikirigī! smala meita atīt! dikerīts myusu sātā!" |
"Kikirigi! smała miejta at-it! dikierits myǔsu satâ!" |
"Kikirigi! smolna córka idzie! smoluch w naszej chacie!" – |
“Cock-a-doodle-doo! Here comes the pitch girl! A mudlark in our home! |
|
|
|
| 58 |
Teik pamuotei sirds, ka tei atguojuse ar zaltu, a itei ar smalu .... |
Tiejk pâmotiaj sîrds, ka tiej at-gojusia ar załtu, a itiej ar smału .... |
Macocha okropnie się zezłościła, że tamta przyszła w złocie, a ta w smole, |
The stepmother became wrathful because the other had come covered with gold, but she here covered with pitch. |
|
|
|
| 59 |
pajēme gaili i nūkuova, jei dūmuoja, ka gaiļs vainīgs! |
pa-jemia gajli i nu-kowa, jej dumoja, ka gajls wajnigs! |
złapała koguta i zarznęła, myślała, że kogut winien! |
She took the rooster and killed it, she thought it was the rooster’s fault! |
|
|
|