| 1 |
32. Ap murzu. |
32. Ap murzu. |
32. O kopciuszku. |
32. Mudlark (Cinderella) |
|
|
|
| 2 |
Beja treis muosys, – |
Bieja trejs mosys, – |
Były trzy siostry, – |
There were three sisters. |
|
|
|
| 3 |
divi vacuokys cīš labejas i nikuo juos i nastruoduoja, – |
diwi wacokys cisz łabiejas i nikô jos i na strodoja, – |
dwie starsze bardzo się stroiły i nic nie robiły, – |
The two elder sisters were vain and didn’t work at all, |
|
|
|
| 4 |
a tei jaunuokoa, tei jau vysu dorbu struoduoja i beja jom par kolpyuņu, – |
a tiej jaŭnokoa, tiej jaŭ wysu dorbu strodoja i bieja jom par kołpyuniu, – |
a ta najmłodsza, ta już wszystką robotę robiła i była za służącą, – |
but the youngest did all the work and was their servant. |
|
|
|
| 5 |
ni drēbis lobys naturēja i pajāst [paāst] jei labi nadeve. |
ni driabis łobys na turieja i pa-jaśt' jej łabi nâ-diewia. |
ani ubrania dobrego nie miała i pojeść jej dobrze nie dawali. |
She didn’t have fine clothes and they didn’t give here enough to eat. |
|
|
|
| 6 |
Vīnu reizi, apdeve kieniņč [kieniņš] zini, ka grib dālu ženēt i lai jem, kaidu grib, voi nu kungu, voi nu sprostus, kaida jau jam pateik, – |
Winu riejzi, ap-diewia kienińcz zini, ka grib dału żeniet i łaj jem, kajdu grib, woj nu kungu, woj nu sprostus, kajda jaŭ jam patiejk, – |
Jednego razu, podał król wiadomość, że chce syna ożenić, i że pozwala mu wząść, jaką chce żonę, czy z panów, czy z prostych ludzi, taką, która mu się będzie podobać – |
Once the king announced that he wanted to marry off his son and that he could take any wife he wanted, whether highborn or common, such as he liked. |
|
|
|
| 7 |
i līk sadzeit vyss baznīcā, i boguotus i bednus. |
i lik sa-dziejt wyss baźnicâ, i bogotus i biednus. |
i kazał zgromadzić wszystkich do kościoła, i bogatych i biednych. |
And he made everybody gather in the church, rich and poor. |
|
|
|
| 8 |
Saguoja vysi i tuos divi muosys šmuki sazalādās [sazalādēs] jau braukt ar puori zyrgu. |
Sa-goja wysi i tos diwi mosys szmuki saza-ładas jaŭ braŭkt' ar pori zyrgu. |
Zeszli się wszyscy i te dwie siostry pięknie się ubrały i wybierają się jechać parą koni. |
Everybody went, and the two sisters, too, dressed up prettily and got ready to go by horse and buggy. |
|
|
|
| 9 |
A jaunuokoa soka: Može, muosenis inmani [i mani] pajemsit? – |
A jaŭnokoa soka: Może, mosienis inmani pa-jemsit? – |
A młodsza mówi: "Moje, siostrzyczki, a mnie nie weźmiecie?" – |
The youngest said: “Will you take me with you?” |
|
|
|
| 10 |
Juos atsoka: Murza tu! |
Jos at-soka: Murza tu! |
One odpowiadają: "Kopciuszku ty! |
They replied: “You mudlark! |
|
|
|
| 11 |
tu palnūs sēdi, kur tu brauksi? |
tu pałnus siedi, kur tu braŭksi? |
ty w popiele siedzisz, jakże pojedziesz? |
You sit in the cinders, where will you go? |
|
|
|
| 12 |
Pilnavoj tu sātys, struodoj dorbu sovu, gūs [gūvs] izslauc, cyukys pabaroj, jiudiņa pīnes, āst izvuorej, kab myusim byutu kū āst, kad atbrauksim! – |
Pilnawoj tu satys, strodoj dorbu soŭu, guś iz-słaŭć, cyŭkys pa-baroj, jiŭdinia pi-niaś, aśt' iz-woriej, kab myŭsim byŭtu ku aśt', kad at-braŭksim! – |
Pilnuj domu, rób swoją robotę, krowy podoj, świnie nakarm, wody nanoś, jeść ugotuj, żeby było co jeść, jak przyjedziemy!" |
Watch the home, do your work, milk the cows, feed the pigs, fetch water, make dinner so that we will have something to eat when we come back!” |
|
|
|
| 13 |
Izlomuoja jū i nūbrauce, – |
Iz-łomoja ju i nu-braŭcia, – |
Wyłajały ją i pojechały, – |
They scolded her and left. |
|
|
|
| 14 |
a jei giun vysu dorbu mudri i apstruodoj, piec tuo, pajem [pajam] jei spaņč [spaņus], īt jiudeņa iz azari, – |
a jej giŭn wysu dorbu mudri i ap-strodoj, piec to, pa-jem jej spańcz, it jiŭdienia iz azari, – |
a ona wszystką robotę prędko odrobiła, potem, wzięła konewki, poszła po wodę do jeziora – |
And she went and did all the work diligently, then she took the buckets and went to get water at the lake. |
|
|
|
| 15 |
smeļ jei spaņūs jiudiņa i azasmeļ [izasmeļ?] lylu, lylu leidaku. |
śmial jej spanius jiŭdinia i aza-śmial łyły, łyłu lejdaku. |
czerpiąc wodę do konewki, zaczerpnęła wielkiego, wielkiego szczupaka. |
She scooped water into the buckets and scooped out a big, big pike. |
|
|
|
| 16 |
A tei leidaka soka tai iz jū: |
A tiej lejdaka soka taj iz ju: |
Mówi jej tak ten szczupak: |
And the pike said to her: |
|
|
|
| 17 |
"Palaid mani, meitiņ, es tev labi padareišu!" – |
"Pałajd' mani, miejtiń, eś tieŭ łabi pa-dariejszu!" – |
"Puść mię, dzieweczko, ja ci co dobrego zrobię!" – |
“Let me go, dear girl, I will do you good!” |
|
|
|
| 18 |
"A kū tu maņ padareisi?" – |
"A ku tu mań pa-dariejsi?" – |
"Cóż ty mi zrobisz?" – |
“What will you do for me?” |
|
|
|
| 19 |
"Es tev tū padareišu, ka tu izīsi pi tuo kieniņa pi veira, kur svuotuoj, jis cytys napajims, tevi pajims! |
"Eś tieŭ tu pa-dariejszu, ka tu iz-isi pi tô kieninia pi wiejra, kur swotoj, jis cytys na-pajimś, tiewi pa-jimś! |
"To zrobię, że pójdziesz za mąż za tego króla, który chce się żenić – on innej nie weźmie, tylko ciebie! |
“I will make sure that you will marry this king who is looking for a bride, he won’t take another, he’ll take you! |
|
|
|
| 20 |
Sazalādīs i brauc iz baznīcu, kur jī vysi saguoja!" – |
Saza-ładiś i braŭc iz baźnicu, kur ji wysi sa-goja!" – |
Ubierz się i jedź do kościoła, gdzie oni wszyscy się zeszli!" – |
Get dressed and go to the church where they have all gathered!” |
|
|
|
| 21 |
Jei soka: "Ar kū sazalādētīs, ka maņ ni drēbu, nikuo navā i ar kū es braukšu?" – |
Jej soka: "Ar ku saza-ładietiś, ka mań ni driebu, nikô nawa i ar ku eś braŭkszu?" – |
Ona mówi: "W co się mam ubrać, skoro nie mam ubrania i czem jechać?" – |
She said: “How can I get dressed, as I don’t have clothes, I don’t have anything, and in what carriage can I go?” |
|
|
|
| 22 |
A leidaka padūd jei atslāgu i soka tai: |
A lejdaka pa-dud' jej atsłagu i soka taj: |
A szczupak podaje jej klucz i mówi tak: |
The pike gave her a key and said: |
|
|
|
| 23 |
"Ej tu, meitiņ, iz tū ūzulu, azara molā, attaisi ar itū atslāgu i tu vysu kū atrassi!" – |
"Ej tu, miejtiń, iz tu uzułu, azarâ mołâ, at-tajsi ar itu atsłagu i tu wysu ku atraśsi!" – |
"Idź ty dzieweczko, do tego dębu, na brzegu jeziora, otwórz tym kluczem, a tam wszystko znajdziesz!" – |
“Go to that oak tree at the shore of the lake, open it with this key and you will find everything!” |
|
|
|
| 24 |
Jei palaide leidaku i nūguoja iz ūzulu, atslēdze i atroda tī pokojis šmukys, – |
Jej pa-łajdia lejdaku i nu-goja iz uzułu, at-śladzia i atroda ti pokojis szmukys, – |
Puściła ona szczupaka i poszła do dębu, odemknęła i znalazła tam piękne pokoje, – |
She let the pike go and went to the oak tree, opened it and found pretty chambers there – |
|
|
|
| 25 |
aizskrēja jei prīškā cik meitu i vaicoj: kū jei liks darēt? |
ajz-skriaja jej priszka cik miejtu i wajcoj: ku jej likś dariet? |
wybiegło przed nią kilka dziewcząt i pytają: "co ona rozkaże?" |
several maids came running to her and asked what she ordered to do. |
|
|
|
| 26 |
Jei atsoka, ka grib sazalādētīs i braukt iz baznīcu, kur kieniņa dāls laseis sīvu sev! |
Jej at-soka, ka grib saza-ładietiś i braŭkt' iz baźnicu, kur kieninia dałs łasiejs sîwu sieŭ! |
Ona odpowiada, że chce się ubrać i jechać do kościoła, gdzie królewicz będzie wybierać sobie żonę! |
She replied that she wanted to dress up and go to the church where the prince would choose his bride. |
|
|
|
| 27 |
Nu, tai jī tiuleņ atneze [atnese] vannu, pīlēja pīna, izmaudova jū, padeve cīši skaistys drēbis, nu i sazalaidēja jū, – |
Nu, taj ji tiŭleń at-niazia wannu, pi-leja pina, iz-maŭdowa ju, pa-diewia ciszi skajstys driabiś, nu i saza-łajdieja ju, – |
One zaraz przyniosły wannę, nalały mleka, ukąpały ją, podały bardzo piękną suknię, i ubrały ją, – |
Immediately they brought a bath tub, filled it with milk, bathed her, gave her beautiful clothes and dressed her up. |
|
|
|
| 28 |
padbrauce šmuki roti ar četrim zyrgim, jei īzasāda i nūbrauce. |
pad-braŭcia szmuki roti ar czetrim zyrgim, jej iza-sada i nu-braŭcia. |
zajechał piękny powóz czterema końmi zaprzężony, ona wsiadła i pojechała. |
A pretty carriage with four horses drew up, she took a seat and went off. |
|
|
|
| 29 |
Jei tai cīši mudri brauce, ka sovys muosys apdzyna, a jī pagrīze suonim. |
Jej taj ciszi mudri braŭcia, ka soŭys mosys ap-dzyna, a ji pa-grizia sonim. |
Jechała tak prędko, że swoje siostry dogoniła, i one musiały zwrócić na bok. |
She drove so fast that she overtook her sisters, and their buggy overturned. |
|
|
|
| 30 |
Ka īguoja iz baznīcu, to par vysim beja skaistuoka i drēbis nu vysu šmukuokys jei beja. |
Ka i-goja iz baźnicu, to par wysim bieja skajstoka i driabis nu wysu szmukokys jej bieja. |
Skoro weszła do kościoła, to ze wszystkich była najpiękniejsza i suknia jej była najładniejsza. |
When she entered the church she was the most beautiful of all and she had the prettiest clothes of all. |
|
|
|
| 31 |
Tiuleņ kieniņa dāls i pamanēja jū i vaicoj: |
Tiŭleń kieninia dałs i pa-manieja ju i wajcoj: |
Królewicz zaraz ją spostrzegł i pyta: |
The prince noticed her at once and asked: |
|
|
|
| 32 |
"Nu kurīnis jei taida iraida? |
"Nu kuriniś jej tajda irajda? |
"Co to za jedna i skąd?" – |
“Where does she come from?” |
|
|
|
| 33 |
A nikas nazyna, nu kurīnis. |
A nikas na zyna nu kuriniś. |
A nikt nie wie skąd. |
But nobody knew where she came from. |
|
|
|
| 34 |
Ka beidzās jau miša, jei izguoja uorā i nūbrauce. |
Ka biejdzas jaŭ misza, jej iz-goja ora i nu-braŭcia. |
Pod koniec mszy, ona wyszła i pojechała. |
When the mass ended she went out and drove away. |
|
|
|
| 35 |
Izskrēja kieniņa dāls piec juos vārtūs, a juos jau navā i nabeja nikā redzējis iz kuru pusi jei nūbrauce. |
Iz-skriaja kieninia dałs piec jôs wartus, a jôs jaŭ nawa i na-bieja nikâ riedziejis iz kuru pusi jej nu-braŭcia. |
Wybiegł królewicz za nią patrzeć, a jej już niema, i nikt nie widział, w którą stronę pojechała. |
The prince rushed out to see her, but she had gone and he hadn’t seen in which direction she left. |
|
|
|
| 36 |
Jis palyka nūskumeigs i lyka iz ūtris dīnys otkon vysim saīt i boguotim i bednim. |
Jis pałyka nuskumiejgs i łyka iz utris dinys otkon wysim sa-it' i bogotim i biednim. |
Zasmucił się bardzo i kazał na drugi dzień znów wszystkim zejść się, i bogatym i biednym. |
He was sad and ordered that the next day again everybody, the rich and the poor, should gather. |
|
|
|
| 37 |
A jei nūbrauce da ūzula, nūzavylka i atguoja iz sātu taida murza, taida malna, kai pyrmuok beja, – |
A jej nu-braŭcia da uzuła, nuza-wyłka i at-goja iz satu tajda murza, tajda małna, kaj pyrmok bieja, – |
A ona pojechała do dębu, rozebrała się i przyszła do domu takim smoluchem, taką brudną, jak pierw była, – |
Meanwhile she drove to the oak tree, took off the clothes and went home as a mudlark, dirty as she had been before. |
|
|
|
| 38 |
atguojuse, struodoj otkon sovu dorbu. |
at-gojusia, strodoj otkon soŭu dorbu. |
przyszedłszy, znowu wzięła się do roboty. |
Having arrived, she worked as usual. |
|
|
|
| 39 |
Atbrauc muosys, – |
At-braŭc mosys, – |
Przyjeżdżają siostry, – |
The sisters came home |
|
|
|
| 40 |
jei vaicoj: "Nu, kai ta tī beja?" |
jej wajcoj: "Nu, kaj ta ti bieja?" |
ona pyta: "Jakże tam było? |
she asked: “Well, how did it go there? |
|
|
|
| 41 |
Voi paļūbeja koč vīnys kieniņa dāls?" – |
Woj pa-lubieja kocz winys kieninia dałs?" – |
Czy upodobał sobie choć jednę królewicz?" – |
Was there at least one that the king like?” |
|
|
|
| 42 |
"A beja vīna, kas jam patyka, cīši gleita i ar šmukom drēbim i nikas nazyna nu kurīnis jei taida ira!" |
"A bieja wina, ka jam pa-tyka, ciszi glejta i ar szmukom driabim i nikâs na zyna nu kurinis jej tajda ira!" |
"A była jedna, która mu się podobała, bardzo piękna i w pięknem ubraniu, ale nikt nie wie, skąd ona była!" – |
“There was one whom he liked, a very pretty one with nice clothes, and nobody knew where she was from!” |
|
|
|
| 43 |
Iz ūtris dīnys muosys brauc otkon, a jei līk dorbu struoduot sātā. |
Iz utris dinys mosys braŭc otkon, a jej lik dorbu strodot' satâ. |
Na drugi dzień, siostry jadą znowu, a jej każą robotę robić w domu. |
The next day the sisters went off again and left her to do the work at home. |
|
|
|
| 44 |
Jei vysu sastruoduoja i nūguoja iz ūzula, sazalādēja vēļ ar šmukuokom drēbim, kai beja pyrmū reizi, īsāda rotūs ar ostonim zyrgim, nūbrauce i otkon apdzyna muosys. |
Jej wysu sa-strodoja i nu-goja iz uzuła, saza-ładieja wial ar szmukokom driabim, kaj bieja pyrmu riejzi, i-sada rotus ar ostonim zyrgim, nu-braŭcia i otkon ap-dzyna mosys. |
Ona wszystko zrobiła i poszła do dębu ubrała się jeszcze w piękniejszą suknię niż za pierwszym razem, wsiadła do powozu zaprzężonego ośmioma końmi, pojechała i znowu wyprzedziła siostry. |
She finished everything and went to the oak tree, dressed up with clothes that were even prettier than the first time, took a seat in a carriage with eight horses, drove off and again overtook her sisters. |
|
|
|
| 45 |
Kieniņa dāls ka jū pamanēja, lyka kab sorguotu, ka jei īs uorā nu baznīcys i iz kuru pusi jei brauks? |
Kieninia dałs ka ju pa-manieja, łyka kab sorgotu, ka jej iś ora nu baźnicys i iz kuru pusi jej braŭkś? |
Królewicz, jak tylko ją spostrzegł, kazał pilnować, jak wyjdzie z kościoła i patrzeć, w którą stronę pojedzie? |
When the prince noticed her he ordered his guards to watch when she left the church and in which direction she went. |
|
|
|
| 46 |
Bet jei izguoja cik mudri, ka nikas naredzēja kur jei nūbrauce. |
Bet jej iz-goja cik mudri, ka nikâs na riedzieja kur jej nu-braŭcia. |
Ale ona wyszła tak prędko, że nikt nie widział, gdzie pojechała. |
But she left so quickly that nobody saw where she drove off. |
|
|
|
| 47 |
Tai lyka iz trešis dīnys vēļ vysim saīt, – |
Taj łyka iz treszis dinys wial wysim sa-it, – |
Tak kazali na trzeci dzień jeszcze wszystkim zejść się, – |
So he ordered that everybody should gather again on the third day. |
|
|
|
| 48 |
vot jei jau brauc ar divpacmit [divpadsmit] zyrgu i braukdama apdzyna muosys i sagriude juos gruovī. |
wot jej jaŭ braŭc ar diŭpaćmit zyrgu i braŭkdamâ ap-dzyna mosys i sa-griŭdia jos growî. |
dopiero ona już jedzie dwunastoma końmi i jadąc wyprzedziła siostry, jeszcze zepchnęła do rowu. |
Now she drove with twelve horses, and when she overtook her sisters she pushed them into the ditch. |
|
|
|
| 49 |
Ka jei guoja nu baznīcys, to kieniņa dāls lyka pīlīt smalys iz slīkšņa – |
Ka jej goja nu baźnicys, to kieninia dałs łyka pi-lit' smałys iz śliksznia – |
Kiedy wychodziła z kościoła, to królewicz kazał nalać smoły na próg, – |
When she left the church – the prince had ordered tar be poured on the threshold – |
|
|
|
| 50 |
īdama, jei izspēra [izspēre] iz slīkšņa, kūrpe jei īztyga [īstyga] smalā tamā i palyka, a jei bez kūrpis nūbāga i nūbrauce i nikas naredzēja iz kuru pusi. |
idama, jej iz-śpiara iz śliksznia, kurpia jej iz-tyga smałâ tamâ i pałyka, a jej biez kurpiś nu-baga i nu-braŭcia i nikâs na riedzieja iz kuru pusi. |
idąc, stąpiła na próg, trzewik jej ugrzął w smole i został, – a ona bez trzewika uciekła i pojechała i nikt nie widział, w którą stronę. |
when she left she stepped on the threshold and her shoe got stuck in that tar and she ran away without the shoe and drove away and nobody saw in which direction. |
|
|
|
| 51 |
Vot kieniņa dāls pajēme tū kūrpi i lyka mērēt vysim, kam jei daīs, i boguotim i bednim, vysim. |
Wot kieninia dałs pa-jemia tu kurpi i łyka mieriet wysim, kam jej da-iś, i bogotim i biednim, wysim. |
Królewicz wziął ten trzewik i kazał mierzyć wszystkim, i bogatym i biednym, wszystkim. |
Now the prince took the shoe and ordered to try it on all girls, rich ones and poor ones, to find out whom it fitted. |
|
|
|
| 52 |
Mērēja, mērēja, nikam nadaīt, nu, i atīt kieniņa sulaiņs iz tom trejom muosom, – |
Mierieja, mierieja, nikam na-da-it, nu, i at-it kieninia sułajns iz tom trejom mosom, – |
Mierzyli, mierzyli, nikomu nie był wczesny, i przyszedł królewski służący do tych trzech sióstr, – |
They tried and they tried, it fitted none. Now the king’s servant came to the three sisters. |
|
|
|
| 53 |
vot jī div pazaruoda, a tū trešu, jaunuokū, pabuoze zam kubula. |
wot ji diŭ paza-roda, a tu treszu, jaŭnoku, pa-bozia zam kubuła. |
ale dwie się pokazały, a tę trzecią, młodszą, schowały pod kubeł. |
The two [elder sisters] showed up, but the third, the youngest, they shoved under a tub. |
|
|
|
| 54 |
Atmērēja vīnai, navaida lobs, – |
At-mierieja winaj, nawajda łobs, – |
Mierzą jednej, nie dobry, |
The shoe was tried on one and didn’t fit, |
|
|
|
| 55 |
i ūtrai taipat navā lobs, i vaicoj: voi navā vēļ jiusim muosys? |
i utraj taj pat' nawa łobs, i wajcoj: woj nawa wial jiŭsim mosys? |
i drugiej tak samo nie dobry, i pyta królewski służący: czy nie macie jeszcze siostry? |
and it neither fit the second one, and he asked: “Don’t you have another sister?” |
|
|
|
| 56 |
Navar jim atsalīktīs [atsalīgtīs], vajaga pascēt [pasacēt], ka ira i soka, kai [ka] jei taida murza, nateira, načomna..... |
Na war jim atsa-liktiś, wajaga paściet, ka ira i soka, kaj jej tajda murza, natiejra, naczomna..... |
Nie mogły się zaprzeć, musiały powiedzieć, że mają i mówią, że ona taka zasmolona, brudna, brzydka.... |
They couldn’t deny it, they had to tell him that there was, that she was such a mudlark, dirty, ugly… |
|
|
|
| 57 |
Nu, nikuo, līk paruodēt jū. – |
Nu, nikô, lik parodiet ju. – |
To nic! kazali ją pokazać. |
Nevertheless they were told to show her. |
|
|
|
| 58 |
Izlaide tū murzu, ka pamāreja kūrpi, apmauce, kai reizē pa juos kuojai. |
Iz-łajdia tu murzu, ka pa-marieja kurpi, ap-maŭcia, kaj riejzia pa jos kojaj. |
Wypuścili tego smolucha, a kiedy przymierzyli trzewik, pokazało się, że jak raz na jej nogę. |
They let the mudlark out, and when the shoe was tried, when it was put on her foot, it fitted her immediately. |
|
|
|
| 59 |
Verās, a jei navā jau murza, jei cīši, cīši šmuka meita ar šmukom drēbim. |
Wieras, a jej nawa jaŭ murza, jej ciszi, ciszi szmuka miejta ar szmukom driabim. |
Patrzą, a ona nie jest już smoluchem, ale bardzo, bardzo piękną dziewczyną, w pięknem ubraniu. |
The prince looked at her and she wasn’t a mudlark anymore, she was a very, very pretty girl with pretty clothes. |
|
|
|
| 60 |
Vot i pajēme kieniņa dāls jū par sīvu sev i jei tai i nūtyka kai leidaka beja pascējuse [pasacējuse]. |
Wot i pa-jemia kieninia dałs ju par siwu sieŭ i jej taj i nu-tyka kaj lejdaka bieja paściejusia. |
I wziął królewicz ją za żonę sobie i stało się tak, jak szczupak był powiedział. |
So the prince took her for a wife and it all happened as the pike had said. |
|
|
|
| 61 |
Sataisēja kuozys i es iz kuozu beju, jēžu [iežu] i dzēru, par lyupom vyss puortecēja, mutē ni lāseitis nabeja! |
Satajsieja kozys i eś iz kozu bieju, jeżu i dzieru, par łyŭpom wyss por-tiecieja, mutiâ ni łasiejtiś na bieja! |
Zrobili wesele i ja na weselu byłem, jadłem i piłem, przez usta wszystko przeciekło, w gębie ani kropelki nie zostało. |
They had a wedding, and I was there, too, I ate and drank, it dripped from my lips, not a drop got into my mouth! |
|
|
|