| 1 |
36. Ap kungu. |
36. Ap kungu. |
36. O panu. |
36. The master |
|
|
|
| 2 |
Nu namīru godu beja veceits, cīši bēdeigs, – |
Nu namiru godu bieja wieciejts, ciszi biediejgs, – |
Dawnymi czasy był dziadek bardzo biedny, – |
In old, troubled times there was an old man who had a poor life – |
|
|
|
| 3 |
jū vys kungs dīn dīnā pēra [pēre] tū veceiti, kab jis jam naudys nastu, – |
ju wyss kungs din dina piara tu wieciejti, kab jis jam naŭdys nastu, – |
pan go bił codzień, żeby mu nosił pieniędzy, |
his master was beating him day by day, the old man should get him money – |
|
|
|
| 4 |
a jis bēdeigs, nu kuris jis jims naudu? |
a jis biediejgs, nu kuris jis jimś naŭdu? |
a skądże taki biedak mógł ich wziąć? |
but he was poor, so where could he get money? |
|
|
|
| 5 |
Jis jimsīs jau īt paceļu, – |
Jis jimsiś jaŭ it' pacielu, – |
Zabrał się on i poszedł stamtąd, |
He prepared to go away. |
|
|
|
| 6 |
īlīk kuleitē maizis, barolotas, – |
i-lik kulejtiâ majzis, barołotas, – |
włożył do torby chleba berłowego, – |
He put a loaf of bread into his bundle, a chaff bread – |
|
|
|
| 7 |
seņuok barolota maize beja, malna, kai zyrga syudi, – |
sieniok barołota majzia bieja, małna, kaj zyrga syŭdi, – |
dawniej berłowy chleb był czarny jak koński gnój, – |
back then there was chaff bread, it was black as horse dung – |
|
|
|
| 8 |
jis pajem [pajam] i īt, – |
jis pa-jem i it, – |
i poszedł, – |
he took his bundle and left. |
|
|
|
| 9 |
daīt jis da kriumeņu, adzasāst [atzasāst] i sēd! – |
da-it jis da kriŭmieniu, adza-sast i siad! – |
przyszedł do gaju, siadł i siedzi. |
He came to a grove and sat down to rest. |
|
|
|
| 10 |
Izskrīņ [izskrīn] nu pokoju kungs, – |
Iz-skriń nu pokoju kungs, – |
Wybiega z pokoju pan, – |
A gentleman rushed out of his house – |
|
|
|
| 11 |
a tys jau beja cyts kungs, – |
a tys jaŭ bieja cyts kungs, – |
a to był już inny pan, – |
that was another gentleman – |
|
|
|
| 12 |
i soka: "Kū tu, cylvāks, sēdi?" – |
i soka: "Ku tu, cyłŭaks, siedi?" – |
mówi: "Co ty, człowieku tu siedzisz?" – |
and said: “Why are you sitting here, man?” |
|
|
|
| 13 |
"Avot [a vot] mani kungs padzyna, vys mani syta, kab es jam naudu nastu, sacēja: koč valnam nu čūksta raun, a kab maņ byutu!" – |
"Awot mani kungs pa-dzyna, wyss mani syta, kab eś jam naŭdu nastu, sacieja: kocz wałnam nu czuksta raŭn, a kab man byŭtu!" – |
"A ot mnie pan wypędził, wciąż mię bił, żebym mu pieniędzy nosił, mówił: choć dyabłu z d... wyrwij, a żebyś mi przyniósł!" – |
“Look, my master has driven me away, he always beat me and demanded I get him money, saying: for all I care, you can pull it from the devil’s arse, but get me money!” |
|
|
|
| 14 |
Tūlaik tys kungs, – |
Tułajk tys kungs, – |
Wtedy ten pan, – |
The gentleman – |
|
|
|
| 15 |
a tys beja valns, na kungs, – |
a tys bieja wałns, na kungs, – |
a to był dyabeł, nie pan, – |
who actually was the Devil – |
|
|
|
| 16 |
soka tai: "ej tu iz manim par kolpu, es tev naudu dūšu!" |
soka taj: "ej tu iz manim par kołpu, eś tieŭ naŭdu duszu!" |
mówi tak: "pójdź ty do mnie za parobka, ja ci pieniędzy dam!" – |
said: “Come to me as a servant and I will give you money!” |
|
|
|
| 17 |
Jis nūīt iz jū par kolpu, – |
Jis nu-it iz ju par kołpu, – |
Poszedł on do niego za parobka, – |
He went to him as a servant. |
|
|
|
| 18 |
īdūd jis jam zyrgu i vasari i soka tai: |
i-dud' jis jam zyrgu i wasari i soka taj: |
dał mu pan konia i młotek i mówi tak: |
[The master] gave him a horse and a hammer and said: |
|
|
|
| 19 |
"Tu itam zyrgam vysur sit ar vasari tik par golvu, nasit, – |
"Tu itam zyrgam wysur sit ar wasari tik par gołwu, na sit, – |
"Ty tego konia wszędzie bij młotkiem, tylko po głowie nie bij, – |
“Hit the horse with this hammer on every part, only don’t hit it on the head – |
|
|
|
| 20 |
i brauc tu iž [iz] mežu, ved sokuornis." |
i braŭc tu iż mieżu, wiad' sokorniś." |
jedź do lasu, woź korzenie drzewne!" – |
and now go to the forest and fetch wood.” |
|
|
|
| 21 |
Jis i vad tuos sokuornis, treis godi vad, – |
Jis i wad tos sokornis, trejs godi wad, – |
Zaczął on wozić te korzenie, trzy lata woził, – |
He conveyed wood for three years. |
|
|
|
| 22 |
jau zam paliku treju godu, soka tai zyrgs iz jū: |
jaŭ zam paliku treju godu, soka taj zyrgs iz ju: |
pod koniec trzeciego roku, mówi mu koń tak: |
At the end of the three years the horse said to him: |
|
|
|
| 23 |
"Īsit tu maņ treis reizis ar vasari par golvu!" – |
"I-sit tu mań trejs riejzis ar wasari par gołwu!" – |
"Uderz mię trzy razy młotkiem po głowie!" – |
“Hit me three times on the head with the hammer!” |
|
|
|
| 24 |
Jis jem [jam] īsit jam i izskrīņ [izskrīn] nu tuo zyrga cylvāks, tik uoda vin [viņ] palīk iz zemis, – |
Jis jem i-sit' jam i iz-skriń nu to zyrga cyłŭaks, tik oda win palik iz ziamis, – |
On wziął i uderzył mu i wyskoczył z tego konia człowiek, tylko skóra zostaje na ziemi, – |
He did so, hit it, and a man appeared out of the horse, leaving the skin on the ground. |
|
|
|
| 25 |
sāst iz calma, pīroksta gruomotu i soka tai iz jū: |
sast iz całma, pi-roksta gromotu i soka taj iz ju: |
siadł na pniu, napisał list i mówi mu tak: |
He sat down on a stump, wrote a letter and said to him: |
|
|
|
| 26 |
"Vot tev gruomota! |
"Wot tieŭ gromota! |
Masz tu list! |
“Take this letter! |
|
|
|
| 27 |
Pagrīz tu kuoja papīdi, palīc itū gruomotu zam papīžu i naruodi tu juos nikam. |
Pa-griź tu koja papijdi, pa-lić itu gromotu zam papijżu i na-rodi tu jos nikâm. |
Rozetnij sobie piętę, włóż ten list do pięty i nie pokazuj go nikomu! |
Cut a hole into your heel and put the letter there, don’t show it to anybody. |
|
|
|
| 28 |
A ka nūīsi muojā, atdūd kungam sovam. |
A ka nu-isi mojâ, at-dud' kungam soŭam. |
A jak pójdziesz do domu, oddaj panu swemu. |
And when you go home, give it to your master. |
|
|
|
| 29 |
I verīs, ka tev tys kungs moksuos, jis dūs div skreinis tev: |
I wieriś, ka tieŭ tys kungs moksoś, jis duś diŭ skriejniś tieŭ: |
I pamiętaj, jak ci pan będzie płacić, to ci da dwie skrzynie: |
And watch out, when your current master pays you! He will show you two boxes: |
|
|
|
| 30 |
vīnā byus ūgļu, ūtrā byus naudys, – |
winâ byŭś uglu, utrâ byŭś naŭdys, – |
w jednej będą węgle, w drugiej pieniądze, – |
in one there will be coals, in the other money. |
|
|
|
| 31 |
tu najem naudu, pajem ūglis, – |
tu na-jem naŭdu, pa-jem ugliś, – |
nie bierz pieniędzy, bierz węgle, – |
Don’t take the money, take the coals! |
|
|
|
| 32 |
par tū, ka piečuok, nu naudys byus ūglis, a nu ūgļu byus nauda! |
par tu, ka pieczok, nu naŭdys byŭś ugliś, a nu uglu byŭś naŭda! |
dlatego, że potem z pieniędzy zrobią się węgle, a z węgli pieniądze! |
For later the money will turn into coals and the coals into money. |
|
|
|
| 33 |
Tagan īsit tu maņ treis reizis par golvu ar vasari!" – |
Tagan i-sit' tu mań trejs riejzis par gołwu ar wasari!" – |
Teraz uderz mię trzy razy w głowę młotkiem!" – |
Now hit me three times on the head with the hammer!” |
|
|
|
| 34 |
Jis īsit jam i palīk jis otkon par zyrgu, – |
Jis i-sit jam i pa-lik jis otkon par zyrgu, – |
Uderzył go i ten człowiek znów stał się koniem, |
He hit him and he turned into a horse again. |
|
|
|
| 35 |
nūvad jis tū vazumu sokuorni, izkraun, niu, īškys iz sātu, ka jam beidzīs treis godi jau i jam vajag aizmoksuot. |
nu-wad jis tu wazumu sokorni, iz-kraŭn, niŭ, iszkys iz satu, ka jam biejdziś trejs godi jaŭ i jam wajag ajz-moksot'. |
odwiózł on ten wóz korzeni, wyrzucił i powiada, że pójdzie do domu, bo mu się skończyły trzy lata już i trzeba mu zapłacić. |
He took the wood and unloaded the cart, then he said he would go home now, the three years were over and he had to be paid. |
|
|
|
| 36 |
I atnas jam kungs naudys skreini i atnas ūgļu skreini, soka tai: |
I at-nas jam kungs naŭdys skriejni i at-nas uglu skriejni, soka taj: |
Przyniósł mu pan skrzynię pieniędzy i skrzynię węgli i mówi tak: |
The master brought before him a box of money and a box of coals and said: |
|
|
|
| 37 |
"Nu, kū ta tu jimsi? voi naudu, voi ūglis?" |
"Nu, ku ta tu jimsi? woj naŭdu, woj ugliś?" |
"Co weźmiesz? pieniądze, czy węgle?" – |
“Well, what will you take? The money or the coals?” |
|
|
|
| 38 |
Jis soka: "Jimšu es ūglis, – |
Jis soka: "Jimszu eś ugliś, – |
On mówi: "Wezmę węgle, – |
He said: “I’ll take the coals – |
|
|
|
| 39 |
es vacs, nauda griuta, navā maņ spāka nūnest!" – |
eś wacs, naŭda griŭta, nawa mań spaka nu-niaśt'!" – |
ja stary, pieniądze ciężkie, nie mam siły unieść!" – |
I am old, the money is heavy, I don’t have the strength to carry it!” |
|
|
|
| 40 |
"Labi, jem ūglis!" – |
"Łabi, jem ugliś!" – |
"Dobrze, bierz węgle!" – |
“Well then, take the coals!” |
|
|
|
| 41 |
Pajem [pajam] jis i nas skreini, – |
Pa-jem jis i nas skriejni, – |
Wziął i niesie skrzynię, – |
He took the box and carried it along. |
|
|
|
| 42 |
panas gobulu i redz, ka palīk par naudu ūglis. |
pa-nas gobułu i riadź, ka pa-lik par naŭdu ugliś. |
niesie kawałek i widzi, że węgle zamieniają się w pieniądze. |
When he had carried it some way he saw that the coals had turned into money. |
|
|
|
| 43 |
Atnas jis iz sātu, bārni cīši ruodi, ka jau tāvs atguoja, – |
At-nas jis iz satu, barni ciszi rodi, ka jaŭ taŭs at-goja, – |
Przyniósł do domu, dzieci rade, że ojciec przyszedł, – |
He carried it home. His children were very happy that father had come home. |
|
|
|
| 44 |
jis pīber kuleitē naudys, – |
jis pi-bier kulejtia naŭdys, – |
on zsypał pieniądze do torebki, – |
He poured money into a bundle – |
|
|
|
| 45 |
cik līņ [līn] tymā kuleitē, cik i pīber i nas jis tam kungam, kurt [kur] jū dzonuoja. |
cik liń tymâ kulejtiâ, cik i pi-bier i nas jis tam kungam, kurt ju dzonoja. |
wiele wlazło do torebki, tyle i nasypał i niesie temu panu, który go bił. |
he poured as much as would go into that bundle and brought it to the gentleman who had driven him away. |
|
|
|
| 46 |
Īnas ustobā i soka tai: "Ša, kungs, tev nauda!" – |
I-nas ustoba i soka taj: "Sza, kungs, tieŭ naŭda!" – |
Przyniósł do izby i mówi tak: "Naści, panie, pieniądze!" – |
He took it into the hall and said: “Here, master, your money!” |
|
|
|
| 47 |
A kungs soka: "šys vys pērškys, kab jam vysi pa cik naudys nastu!" – |
A kungs soka: "szys wyss pierszkys, kab jam wysi pa cik naŭdys nastu!" – |
A pan mówi: że wszystkich będzie bić, żeby mu wszyscy tyle pieniędzy przynieśli!" – |
And the gentleman said: “I will beat every man so that they will all bring me money!” |
|
|
|
| 48 |
Jis jem, izvalk nu papeiži tū gruomotu i padūd kungam. |
Jis jem, iz-wałk nu papiejżi tu gromotu i pa-dud' kungam. |
Dopiero wziął on, wydobył z pięty list i podał panu. |
He took the letter out of his heel and gave it to the gentleman. |
|
|
|
| 49 |
A tei gruomota beja nu juo tāva, par tū, ka tys zyrgs, beja juo tāvs, jis pi valna struoduoja par zyrgu par līlim grākim, ka jis cīš iz ļaužu beja nažēleigs, dzonuoja, pēra [pēre], mūcēja! |
A tiej gromota bieja nu jo tawa, par tu, ka tys zyrgs, bieja jo taŭs, jis pi wałna strodoja par zyrgu par lilim grakim, ka jis cisz iz laŭżu bieja nażelejgs, dzonoja, piera, mucieja! |
A ten list byl od jego ojca, gdyż ten koń, był to jego ojciec, który u dyabła pracował jako koń, za swoje wielkie grzechy, za to, że za życia był bardzo nielitościwy dla ludzi, pędzał, bił, męczył! |
But this letter was from his father, for the horse had been his father, who worked as a horse for the Devil for his great sins, for he had been very cruel to his people, always pressing them, beating, tormenting! |
|
|
|
| 50 |
I dāls taipat syta, tai jis pīrakstēja dālam gruomotu. |
I dałs taj pat' syta, taj jis pi-rakstięja dałam gromotu. |
I syn tak samo bił, tak on napisał synowi list. |
And as his son was beating people, too, he had written this letter to his son. |
|
|
|
| 51 |
Vot jis suoka skaistēt [skaitēt] i rauduot, – |
Wot jis sôka skajśtiet' i raŭdot, – |
Syn zaczął czytać i płakać, |
He started to read and cried – |
|
|
|
| 52 |
jis rakstēja tai, ka šam, cīši griuts, dieleņ, a tev ūtra cik byus griutuoks! |
jis rakśtieja taj, ka szam, ciszi griŭts, dieleń, a tieŭ utra cik byŭs griŭtoks! |
ojciec pisał tak, że mu, bardzo ciężko, a że synowi jeszcze dwa razy będzie ciężej! |
he wrote this: “It is very tough for me, sonny, but it will be two times as tough for you!” |
|
|
|
| 53 |
Ka jis puorskaitēja tū gruomotu, jis tiuleņ pajēme, atdeve jam naudu atpakaļ, tam cylvākam, puordeve sovu muižu, izdola naudu bednejim, ubogim, pats apkuora [apkuore] kuleiti i izguoja par ubogu, – |
Ka jis por-skajtieja tu gromotu, jis tiŭleń pa-jemia, at-diewia jam naŭdu atpakal, tam cyłŭakam, por-diewia soŭu mujżu, iz doła naŭdu biedniejim, ubogim, pat's ap-kora kulejti i iz-goja par ubogu, – |
Skoro przeczytał ten list, zaraz wziął, oddał pieniądze nazad temu człowiekowi, przedał swój dwór, rozdzielił pieniądze między biednych i żebraków, wziął torbę i poszedł za dziada, – |
When he had read the letter he immediately took the money and gave it back to the man. He sold his manor and gave the money to the poor, to beggars, and he himself took up a bundle and went away as a beggar. |
|
|
|
| 54 |
staiguoja pa pasauli, cikom jau dazagrīze da Dīva! |
stajgoja pa pasaŭli, cikom jaŭ daza-grizia da Diwa! |
chodził po świecie, aż się dostał do p. Boga. |
He walked on this earth until he returned to God! |
|
|
|
| 55 |
Tāvs izpokotovāja par sovim grākim pi valna, a dāls staiguodams par ubogu! |
Taŭs iz-pokotowaja par soŭim grakim pi wałna, a dałs stajgodams par ubogu! |
Ojciec odpokutował za swoje grzechy u dyabła, a syn odpokutował za swoje, chodząc po żebraninie! |
The father atoned for his sins working for the Devil, and the son walking around as a beggar! |
|
|
|
| 56 |
I beigta! |
I biejgta! |
I skończone! |
The end! |
|
|
|