Klasyfikacja typologiczna

Na podstawie danych porównawczych z różnych języków wywodzących się od kipczackiego można stwierdzić, że w początkowej fazie rozwoju język armeno-kipczacki miał 9 fonemów samogłoskowych: /а/, /е/,/ė/,/i/, /ï /, /о/,/ö/, /и/ oraz /ü/. Liczne formy zapisu języka armeno-kipczackiego z późniejszych wieków nie pozwalają na jednoznaczne odtworzenie jego fonologii. Dla przykładu, wyraz oznaczający kościół zapisywano (według systemu zapisu używanego przez Tryjarskiego) iχov ~jïχov ~ juχov. (Tryjarski 2010: 18)Tryjarski 2010: 18 / komentarz/comment/r /
Tryjarski, Edward 2010. Zapisy sądu duchownego Ormian miasta Lwowa za lata 1625-1630 w języku ormiańsko-kipczackim. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

.
Charakterystyczne turkijskie cechy języka armeno-kipczackiego to m. in. występowanie harmonii wokalicznej oraz brak rodzaju gramatycznego. Język armeno-kipczacki miał szyk zdania podstawowego SOV (podmiot-dopełnienie-orzeczenie)obj1 / komentarz/comment /
podmiot-dopełnienie-orzeczenie
i charakteryzował się typowym dla takich języków występowaniem poimków. Przyimków język armeno-kipczacki nie posiadał (Stachowski 2010: 214)Stachowski 2010: 214 / komentarz/comment/r /
Stachowski, Stanisław 2010. "Polonizacja języka ormiańsko-kipczackiego", LingVaria 2: 213-227.

. Wyróżnić można jeden typ koniugacyjny czasowników, jeden typ deklinacyjny rzeczowników i zaimków osobowych. Przymiotniki były nieodmienne.

Wpływ innych języków na język armeno-kipczacki

W warstwie leksykalnej języka armeno-kipczackiego na całej przestrzeni jego rozwoju wyróżnia się trzy nawarstwienia etymologiczne: turkijskie - wraz z elementami mongolskimi, arabskimi i perskimi; staroormiańskie -  w szczególności w słownictwie związanym z religią i prawodawstwem oraz - słowiańskie. Zdecydowana większość zapożyczeń w języku armeno-kipczackim jest pochodzenia słowiańskiego, a liczba wyrazów o ormiańskim rodowodzie jest minimalna (Berta 2006: 165)Berta 2006: 165 / komentarz/comment/r /
Berta, Árpád 2006. "Middle Kipchak", w: Lars Johnson & Éva Á. Csató (red.) The Turkic Languages. London – New York: Routledge.

.
Pierwsi użytkownicy języka armeno-kipczackiego w swoim codziennym życiu otoczeni byli społecznością posługującą się językiem staroruskim, później ruskim. Był to pierwszy historycznie język słowiański, z którym język Ormian z Rusi Czerwonej pozostawał w kontakcie. Po włączeniu Rusi Czerwonej do Rzeczypospolitej język armeno-kipczacki wszedł w kontakty z polszczyzną. Kontakty te mają swoje odzwierciedlenie w zabytkach języka armeno-kipczackiego. Zjawiska wywołane kontaktami językowymi obecne są przede wszystkim w leksyce, a także we fleksji i słowotwórstwie (Stachowski 2010: 213)Stachowski 2010: 213 / komentarz/comment/r /
Stachowski, Stanisław 2010. "Polonizacja języka ormiańsko-kipczackiego", LingVaria 2: 213-227.

.
Wszelkie informacje na temat wpływów innych języków na armeno-kipczacki pochodzą ze źródeł pisanych, praktycznie nie istnieją dane dotyczące mówionego języka armeno-kipczackiego. Tym bardziej cenne są Zapisy sądu duchownego Ormian miasta Lwowa za lata 1625-1630 w języku ormiańsko-kipczackim, gdyż ze względu na charakter zawartych tam protokołów są świadectwem języka potocznego używanego przez ludzi o różnym pochodzeniu społecznym (Tryjarski 2010: 17)Tryjarski 2010: 17 / komentarz/comment/r /
Tryjarski, Edward 2010. Zapisy sądu duchownego Ormian miasta Lwowa za lata 1625-1630 w języku ormiańsko-kipczackim. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

.
Wpływ języka polskiego na leksykę armeno-kipczacką dotyczył praktycznie wszystkich kategorii części mowy. W tekstach XVII-wiecznych napotkać można m.in. następujące rzeczowniki i przymiotniki polskiego pochodzenia: nakladlar ‘dodatkowe wydatki’, sinica ‘sień’, vïdattk‘a ‘wydatki’, prik‘rïy ‘nieprzyjemny’, duχo˙vnïy t‘ora, duχo˙vniy t‘ora, t‘ora duχo˙vnïy, t‘ora duχo˙vnïy, t‘ora duχo˙vniy ‘sąd duchowny’. Znaleźć można również przysłówki (np. tedï  ‘wtedy’) oraz wyrażenia przyimkowe (np. prï bïtnosc̣i  ‘w obecności’).
Słowiańskie końcówki czasowników (-c, -ć, -ci,-ći, -t’, -ti, -ty) wyraźnie nie kojarzyły się użytkownikom języka armeno-kipczackiego z jakąkolwiek rodzimą końcówką (-mak ~ -maχ lub -meḱ ~ -meχ́). Słowiańskie bezokoliczniki były traktowane jak nomina, do których dodawana była często forma czasownikowa et-mek ‘robić’ lub bol-mak (< osm.-tur. ol-mak) ‘być’ (Stachowski 2010: 218)Stachowski 2010: 218 / komentarz/comment/r /
Stachowski, Stanisław 2010. "Polonizacja języka ormiańsko-kipczackiego", LingVaria 2: 213-227.

. Tak użyte wyrazy polskiego pochodzenia (np. vykupit et- ‘płacić okup’, oddat ėt- ‘oddać, oddawać’) funkcjonowały jako część imienna czasownika (Berta 2006: 163)Berta 2006: 163 / komentarz/comment/r /
Berta, Árpád 2006. "Middle Kipchak", w: Lars Johnson & Éva Á. Csató (red.) The Turkic Languages. London – New York: Routledge.

.
Dość popularne wśród XVII-wiecznych Ormian były polskie imiona, np. Hanna czy Grześko (hem pan grėsk‘o d[ė]r luk‘ašovic ‘i pan Gresko D[e]r Łukaszowic‘) (Stachowski 2010: 222)Stachowski 2010: 222 / komentarz/comment/r /
Stachowski, Stanisław 2010. "Polonizacja języka ormiańsko-kipczackiego", LingVaria 2: 213-227.

.
Część wyrazów polskiego pochodzenia przeszła do języka armeno-kipczackiego przez ukraińskie dialekty języka ruskiego. Były to na przykład słowa oznaczające torbę (vac̣ok < ukr. *vacok‘ < pol. wacek) czy warunek (varunok‘ < ukr. *varunok < pol. warunek)
Jeśli chodzi o warstwę słowotwórczą, odnotowuje się łączenie polskich (ewentualnie ruskich) wyrazów z armeno-kipczackimi sufiksami słowotwórczymi. Przykładowo wyraz k‘niažlïχ ‘księstwo’ pochodzi od ruskiego k‘niaž = k‘niaža ‘książę’ wzbogaconego o sufiks -lïχ/-lik‘. 
Na język armeno-kipczacki wpływ miała także łacina, przede wszystkim jeśli chodzi o słownictwo używane w prawodawstwie i nauce. Liczba wyrazów łacińskich w protokołach Rękopisu Abramowicza jest znacząco wyższa niż w innych zachowanych dokumentach. Może to być spowodowane wykształceniem prawniczym autorów rękopisów, a także faktem, że rękopis dokumentował sytuacje językowe typowo używające języka prawniczego ze swoim nagromadzeniem terminologii łacińskiej (Tryjarski 2010: 21)Tryjarski 2010: 21 / komentarz/comment/r /
Tryjarski, Edward 2010. Zapisy sądu duchownego Ormian miasta Lwowa za lata 1625-1630 w języku ormiańsko-kipczackim. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

.
Tempo i chronologia pojawiania się zapożyczeń z łaciny w języku armeno-kipczackim jest związana ze zmieniającym się statusem języka łacińskiego. W armeno-kipczackiej wersji Kodeksu praw Ormian polskich z 1519 r. zapożyczeń łacińskich nie ma prawie wcale, są za to polskie, np. dėdic̣ ‘dziedzic’ czy  žolnėr ‘żołnierz’. W tekstach z drugiej połowy XVI w. liczba zapożyczeń łacińskich, które weszły do armeno-kipczackiego za pośrednictwem polszczyzny jest stosunkowo niewielka – pojawia się np. wyraz rata ‘rata’. Dokumenty XVII-wieczne zawierają już znacznie więcej łacinizmów, które pojawiają się nawet w diariuszach sejmowych. Taka dynamika jest odzwierciedleniem postępującej w tamtym okresie mody na łacinę, która była znana coraz szerszej rzeszy odbiorców (Tryjarski 2010: 21-22)Tryjarski 2010: 21-22 / komentarz/comment/r /
Tryjarski, Edward 2010. Zapisy sądu duchownego Ormian miasta Lwowa za lata 1625-1630 w języku ormiańsko-kipczackim. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

.
Zapożyczenia z łaciny w Rękopisie Abramowicza to terminy prawnicze (dėbitor ‘dłużnik’), ale też inne wyrazy, które weszły do polszczyzny, a z niej przeszły do leksykonu języka armeno-kipczackiego (np. prėtėk’st < pol. pretekst < łac. pretextus, rėk’ognic̣ia < pol. rekognicja < łac. recognitio ‘rozpoznanie’). Często spotykamy też wyrażenia pochodzenia polsko-łacińskiego (np. vlasnim sumptėm ‘na własny koszt’) oraz armeno-kipczackie czasowniki złożone z polskich terminów pochodzenia łacińskiego razem z kipczackimi czasownikami posiłkowymi ėt – i bol – (np. submitovac̣c̣a bol- ‘podporządkowywać się’) (Tryjarski 2010: 25)Tryjarski 2010: 25 / komentarz/comment/r /
Tryjarski, Edward 2010. Zapisy sądu duchownego Ormian miasta Lwowa za lata 1625-1630 w języku ormiańsko-kipczackim. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

. Za „wynik twórczości protokolantów” Tryjarski  uznaje fragmenty, takie jak bu ak’c̣ion intėntowali ‘zamierzali to działanie’ (Tryjarski 2010: 28)Tryjarski 2010: 28 / komentarz/comment/r /
Tryjarski, Edward 2010. Zapisy sądu duchownego Ormian miasta Lwowa za lata 1625-1630 w języku ormiańsko-kipczackim. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

. Osobną grupę stanowią wtrącenia typowo łacińskie, całe frazy w tym języku (np. in illo foro ‘w każdym sądzie’) (Tryjarski 2010: 27)Tryjarski 2010: 27 / komentarz/comment/r /
Tryjarski, Edward 2010. Zapisy sądu duchownego Ormian miasta Lwowa za lata 1625-1630 w języku ormiańsko-kipczackim. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

.
Upodobnienie do języków słowiańskich języka armeno-kipczackiego w jego schyłkowej fazie objawia się też w warstwie składniowej. We fragmentach armeno-kipczackich Manuskryptu Andrzeja Torosowicza często występuje słowiański szyk zdania (Tryjarski 2005: 11-12)Tryjarski 2005: 11-12 / komentarz/comment/r /
Tryjarski, Edward 2005. Armeno-Kipchak Texts in the Alchemical Treatise by Andrzej Torosowicz (17th Century). Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.

. Należy zaznaczyć, że języki słowiańskie zaczęły oddziaływać na składnię armeno-kipczacką na długo przed powstaniem XVII-wiecznych manuskryptów (Tryjarski 2010: 19)Tryjarski 2010: 19 / komentarz/comment/r /
Tryjarski, Edward 2010. Zapisy sądu duchownego Ormian miasta Lwowa za lata 1625-1630 w języku ormiańsko-kipczackim. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

.
Literatura przedmiotu marginalnie wspomina o wpływie innych języków na armeno-kipczacki. Nie wiadomo, czy poprzez języki turkijskie czy przez język ormiański na język armeno-kipczacki wpływ miał język perski (np. as abdn ‘naczynie na wodę’). Słowo pochodzenia ormiańskiego w języku armeno-kipczackim to žadz suwu ‘kwas siarkowy’ obecny w manuskryptach Andrzeja Torosowicza (Tryjarski 2005: 13)Tryjarski 2005: 13 / komentarz/comment/r /
Tryjarski, Edward 2005. Armeno-Kipchak Texts in the Alchemical Treatise by Andrzej Torosowicz (17th Century). Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.

.