Informacje ogólne

Język armeno-kipczacki był językiem turkijskim używanym przez społeczność Ormian polskich zamieszkujących od XI w. ziemie Rusi Halickiej, które od połowy XIV w. znajdowały się w granicach Rzeczypospolitej Polskiej. Zapisywany był alfabetem staroormiańskim (Stachowski 2010: 213)Stachowski 2010: 213 / komentarz/comment/r /
Stachowski, Stanisław 2010. "Polonizacja języka ormiańsko-kipczackiego",  LingVaria 2: 213-227.
lub, jak chce Pisowicz (2009: 11)Pisowicz 2009: 11 / komentarz/comment/r /
Pisowicz, Andrzej 2009. "Czy polscy Ormianie mówili po tatarsku?", Życie Tatarskie 98-100: 10-12.

, ormiańskim. Wymarł w XVII w. i obecnie nie ma użytkowników, chociaż publikowane są pojedyncze wydawnictwa w tym języku. Są to głównie przedruki XVI- i XVII-wiecznych armeno-kipczackich manuskryptów wraz z opracowaniami.

Kwestie nazewnictwa

Język armeno-kipczacki w pierwszej fazie jego rozwoju należy zaklasyfikować jako jeden z dialektów kipczackich. Pisowicz mówi o języku armeno-kipczackim jako o „wariancie języka kipczackiego zwanym językiem ormiańsko-kipczackim” (Pisowicz 2009: 11)Pisowicz 2009: 11 / komentarz/comment/r /
Pisowicz, Andrzej 2009. "Czy polscy Ormianie mówili po tatarsku?", Życie Tatarskie 98-100: 10-12.

. Jak wspomniano, opracowania turkologiczne na temat języka kipczackiego mówią raczej o dialektach kipczackich.
W pozycjach traktujących o języku armeno-kipczackim nie brakuje nieścisłości terminologicznych. Garkavec (1979Garkavec 1979: 5-6 / komentarz/comment/r /
Garkavec, A. N. 1979. Konvergencija armjano-kypchatskogo jazyka k slavjanskim v XVI-XVII vv. Kiev: Naukova Dumka.

) pod hasłem język armeno-kipczacki i historia jego badań konsekwentnie używa określenia język armeno-połowiecki oraz, w odniesieniu do dokumentów z Lwowa i Kamieńca Podolskiego z wieków XVI i XVII., zabytki języka kipczackiego pismem ormiańskim (Garkavec 1979: 5-6)Garkavec 1979: 5-6 / komentarz/comment/r /
Garkavec, A. N. 1979. Konvergencija armjano-kypchatskogo jazyka k slavjanskim v XVI-XVII vv. Kiev: Naukova Dumka.

. We wskazanym okresie języka kipczackiego już nie było, a język armeno-kipczacki stanowił osobny system językowy. Jeśli chodzi zaś o określenie armeno-połowiecki, to można  uzasadnić jego użycie chęcią odróżnienia języka Ormian mieszkających na Krymie w XIV w. od języka Ormian polskich, o którym wiadomo najwięcej z dokumentów XVI- i XVII-wiecznych.

Lingwonimy

Nazwy funkcjonujące dla języka armeno-kipczackiego to:

• w języku polskim: język armeno-kipczacki, język ormiańsko-kipczacki, język ormianokipczacki, język tatarski, tatarka,
• w języku armeno-kipczackim (transkrypcja cyrylicą): хыпчах тили ‘język kipczacki’, бизим тил ‘nasz język’, татарча ‘tatarski’,
• w języku rosyjskim: aрмя́но-кыпча́кский язы́к; aрмя́но-полвецкский язы́к, кыпча́кский язы́к,
• w języku ukraińskim: вірмено-кипчацька мова,
• w języku ormiańskim: Հայ-ղփչաղերեն, Հայ-ղփչաղական լեզու,
  
• w języku angielskim: Armeno-Kipchak language.

Klasyfikacja

Opracowania turkologiczne traktujące na temat języka kipczackiego mówią raczej o dialektach kipczackich (por. Berta 2006: 158)por. Berta 2006: 158 / komentarz/comment/r /
por. Berta, Árpád 2006. "Middle Kipchak",w: Lars Johnson & Éva Á. Csató (red.) The Turkic Languages. London – New York: Routledge.

. W języku kipczackim mówili w XIV w. np. Karaimi krymscy (Tyszkiewicz 1989: 149)Tyszkiewicz 1989: 149 / komentarz/comment/r /
Tyszkiewicz, Jan 1989. Tatarzy na Litwie i w Polsce. Studia z dziejów XIII – XVIII w. Warszawa: PWN.

. Z perspektywy językoznawstwa historycznego język kipczacki (dialekty kipczackie), z którego wywodzą się późniejsze: tatarski, krymskotatarski, kumański, armeno-kipczacki i in. - określa się mianem średniokipczackiego.
Dla każdego okresu rozwoju języka armeno-kipczackiego jego charakterystyka typologiczna będzie nieco różna. Etapy rozwoju  języka mogą być wyznaczane kolejnymi falami osadnictwa Ormian na ziemiach Rusi Halickiej, które trwały od XI do XVI w. Nowi przybysze wnosili za każdym razem inne dziedzictwo językowe i wchodzili w interakcję z ludnością już zamieszkującą dany teren, i to zarówno tą o ormiańskim, jak i nieormiańskim pochodzeniu.
Genetycznie język kipczacki należał do rodziny turkijskiej (czasem uważanej za podrodzinę rodziny języków ałtajskich), grupy kipczackiej, podgrupy kipczacko-kumańskiej. Język armeno-kipczacki klasyfikuje się jako język turkijski z grupy kipczackiej, podgrupy kipczacko-połowieckiej. Warto podkreślić, że wbrew temu, co mogłaby sugerować nazwa armeno-kipczacki, język Ormian polskich to język turkijski, w którym obecność pierwiastka ormiańskiego jest jedynie śladowa i dotyczy głównie leksyki. Język armeno-kipczacki to kipczacki język Ormian polskich. Ormiański jest za to alfabet używany do zapisu tego języka.
Język osadników ormiańskich przybyłych z Krymu w XIV w. określany przez Garkavca (1979Garkavec 1979: 5 / komentarz/comment/r /
Garkavec, A. N. 1979. Konvergencija armjano-kypchatskogo jazyka k slavjanskim v XVI-XVII vv. Kiev: Naukova Dumka.

) jako armeno-połowiecki był pod względem cech fonetycznych i gramatycznych najbardziej zbliżony jest do dialektu trockiego języka karaimskiego, języka krymsko-tatarskiego i dialektów kipczacko-urumskich z terenów nad Morzem Azowskim (Garkavec 1979: 5)Garkavec 1979: 5 / komentarz/comment/r /
Garkavec, A. N. 1979. Konvergencija armjano-kypchatskogo jazyka k slavjanskim v XVI-XVII vv. Kiev: Naukova Dumka.

.
W porównaniu do innych języków wywodzących się od dialektów kipczackich, armeno-kipczacki wyróżniał się m.in. preferowaniem formy przeczącej z kontrakcją dla czasownika w pierwszej osobie liczby pojedynczej (np. Bermen < Bersemen ‘nie daję’); w innych językach forma taka była niestandardowa (Berta 2006: 163)Berta 2006: 163 / komentarz/comment/r /
Berta, Árpád 2006. "Middle Kipchak", w: Lars Johnson & Éva Á. Csató (red.) The Turkic Languages. London – New York: Routledge.

.
XVII-wieczny język armeno-kipczacki w Manuskrypcie Andrzeja Torosowicza (patrz: Wybrane teksty) zawiera formę czasownikową –ma (–maχ) wyrażającą nakaz lub powinność (np. figovat ėtma ‘trzeba, powinno się’). Kipczackie –maχ było pierwotnie końcówką bezokolicznika, użycie wyrazów z tą końcówką w takiej funkcji (np. sïnamaχ ‘eksperymentować’) w języku armeno-kipczackim pojawiało się niezwykle rzadko (Tryjarski 2005: 11)Tryjarski 2005: 11 / komentarz/comment/r /
Tryjarski, Edward 2005. Armeno-Kipchak Texts in the Alchemical Treatise by Andrzej Torosowicz (17th Century). Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.

.
Zasady ortografii użyte do zapisu w Manuskrypcie Andrzeja Torosowicza (patrz: Wybrane teksty), jakkolwiek miejscami niekonsekwentnie przez autora stosowane (por. Tryjarski 2005: 9)por. Tryjarski 2005: 9 / komentarz/comment/r /
Tryjarski, Edward 2005. Armeno-Kipchak Texts in the Alchemical Treatise by Andrzej Torosowicz (17th Century). Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.

, pozwalają przypuszczać, że w czasie powstawania manuskryptu język armeno-kipczacki wyróżniał głoskę [h]. Porównując Manuskrypt Torosowicza do tekstów armeno-kipczackich powstałych wcześniej, można zauważyć konsekwentną obecność litery <Հ> w wyrazach, w których wcześniej używano <ք>. Można by zatem zaryzykować twierdzenie, że w armeno-kipczackim nastąpiło przejście [ɤ] > [h]. Prawdziwość takiego wniosku jest jednak o tyle niepewna, że wysnuć go można na podstawie tylko jednego autora, którego idiolekt mógł zakładać ukraińską wymowę tej głoski (Tryjarski 2005: 10)Tryjarski 2005: 10 / komentarz/comment/r /
Tryjarski, Edward 2005. Armeno-Kipchak Texts in the Alchemical Treatise by Andrzej Torosowicz (17th Century). Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.

.

Społeczność użytkowników

Historia osadnictwa Ormian na ziemiach Rzeczypospolitej

Fal emigracji ormiańskiej na tereny obecnej Ukrainy było wiele, jak też kilka było jej źródeł – Ormianie przybywali na ziemie późniejszej Rzeczypospolitej Polskiej z kilku obszarów.
Pierwotną ojczyzną Ormian jest Armenia. Po upadku księstwa Bagartydów, zwanego także królestwem Ani, w  1045 r. i podzieleniu Armenii, która odtąd weszła pod panowanie perskie oraz tureckie, rozpoczęła się masowa emigracja Ormian na zachód. Państwo Bagartydów obejmowało tereny zaznaczone na ilustracji kolorem pomarańczowym.


Królestwo Bagratydów (Ani) (źródło: www.armenian-history.com).

Już w czasach sprzed upadku państwa Bagartydów w Armenii mieszkały ludy kipczackie. Były to plemiona turkijskie, których ojczyzną był Kipczak (Kypchak) – stepowa kraina nadwołżańska, do określenia której badacze używają też nazwy stepy kipczackie (Łapicz 1986: 27)por. Łapicz 1986: 27 / komentarz/comment/r /
por. Łapicz, Czesław 1986. Kitab Tatarów litewsko-polskich (Paleografia. Grafia. Język). Toruń: UMK.

. Tereny te tworzyły w średniowieczu państwo chanów nadwołżańskich – Złotą Ordę – zamieszkiwane przez różne plemiona kipczackie i baszkirskie (Tyszkiewicz 1989: 110)Tyszkiewicz 1989: 149 / komentarz/comment/r /
Tyszkiewicz, Jan 1989. Tatarzy na Litwie i w Polsce. Studia z dziejów XIII – XVIII w. Warszawa: PWN.

.
Ormianie, porzuciwszy Armenię, mieszkali przez kilka wieków w sąsiedztwie ludów kipczackich na terenach Krymu, Besarabii i nad Donem (Garkavec 1993: 587)Garkavec 1993: 587 / komentarz/comment/r /
Garkavec, Aleksandr 1993. Zagadochnye ukrainskie Armjane, kotorye govorili, pisali i molilis’ po-kipchakski i 400 let nazad napechatali pervuju v mire kypchakskuju knigu. Kyiv: Ukrainoznavstvo.

. Z ziem tych w późniejszych wiekach przenosili się na Ruś Halicką, tworząc kolejne pokolenia kolonistów wśród Ormian polskich.
Pierwsi Ormianie przybyli na tereny dzisiejszej Ukrainy ze stepów nadczarnomorskich w połowie XI w., tak więc bezpośrednio po upadku królestwa Ani. Niektórzy badacze sugerują rok upadku państwa ormiańskiego jako początek osadnictwa Ormian na ziemiach ruskich (Garkavec 1993: 587)por. Garkavec 1993: 587 / komentarz/comment/r /
por. Garkavec, Aleksandr 1993. Zagadochnye ukrainskie Armjane, kotorye govorili, pisali i molilis’ po-kipchakski i 400 let nazad napechatali pervuju v mire kypchakskuju knigu. Kyiv: Ukrainoznavstvo.

, inni wskazują datę pierwszego osiedlenia się Ormian na terenie Rusi Czerwonej na  1062 r. Mieli oni przybyć na wezwanie księcia Izasława, który sprowadził ich do walki przeciw Połowcom. Ormianie osiedlili się głównie w Kijowie i Kamieńcu Podolskim (Stachowski 2010: 213)Stachowski 2010: 213 / komentarz/comment/r /
Stachowski, Stanisław 2010. "Polonizacja języka ormiańsko-kipczackiego", LingVaria 2: 213-227.

. Kamieniec Podolski stał się miastem o najliczniejszej kolonii ormiańskiej – lata 1240-1373 w historii tego miasta określa się mianem okresu tatarsko-ormiańskiego.
W 1340 r. Kazimierz Wielki przyłączył tereny Rusi Czerwonej do Rzeczypospolitej Polskiej, a wraz z nimi mieszkających tam Ukraińców i Ormian. XIV w. to czas kolejnej masowej emigracji Ormian na ziemie Halicko-Podolskiej Ukrainy. Przypada ona również na okres wędrówki na zachód wielu plemion zamieszkujących Złotą Ordę, wśród nich Karaimów i Tatarów. Osadnicy ormiańscy przybyli w tych czasach na Ruś Halicką pochodzili z Krymu. W XIV w. kontakty Ormian krymskich z ludami kipczackimi były bardzo rozległe. Podczas wędrówek niektóre plemiona kipczackie, pod wpływem kontaktu z Ormianami, przyjęły chrześcijaństwo i zaczęły używać pisma ormiańskiego do celów zarówno liturgicznych, jak i świeckich (Róna-Tas 2006: 135)Róna-Tas 2006: 135 / komentarz/comment/r /
Róna-Tas, András 2006. "Turkic Writing Systems", w: Lars Johnson & Éva Á. Csató (red.) The Turkic Languages. London – New York: Routledge. s. 127-137.

.
Późniejsze fale imigracji ormiańskiej przypadają na koniec XV w. – z terenów Podola i ukraińskiej Galicji (Krymskij 1930 za: Garkavec 1993: 586)Krymskij 1930 za: Garkavec 1993: 586 / komentarz/comment/r /
Krymskij 1930 za: Garkavec, Aleksandr 1993. Zagadochnye ukrainskie Armjane, kotorye govorili, pisali i molilis’ po-kipchakski i 400 let nazad napechatali pervuju v mire kypchakskuju knigu. Kyiv: Ukrainoznavstvo.

– oraz kolejna w XVII i XVIII ww. Osadnicy z tego okresu przybywali na Ukrainę z Wołoszczyzny (Garkavec 1993: 588)Garkavec 1993: 588 / komentarz/comment/r /
Garkavec, Aleksandr 1993. Zagadochnye ukrainskie Armjane, kotorye govorili, pisali i molilis’ po-kipchakski i 400 let nazad napechatali pervuju v mire kypchakskuju knigu. Kyiv: Ukrainoznavstvo.

, a także z samej Armenii, która była podzielona pod panowaniem tureckim i perskim (Pisowicz 2009: 11)Pisowicz 2009: 11 / komentarz/comment/r /
Pisowicz, Andrzej 2009. "Czy polscy Ormianie mówili po tatarsku?", Życie Tatarskie 98-100: 10-12.

.

Zarys sytuacji socjolingwistycznej

Sytuacja języka armeno-kipczackiego na różnych etapach historii

W średniowieczu język kipczacki był lingua franca kontaktów handlowych w pasie od Uralu i Ałtaju po wschodnie rubieże Wielkiego Księstwa Litewskiego i Rzeczypospolitej Polskiej (Tyszkiewicz 1989: 202)Tyszkiewicz 1989: 202 / komentarz/comment/r /
Tyszkiewicz, Jan 1989. Tatarzy na Litwie i w Polsce. Studia z dziejów XIII – XVIII w. Warszawa: PWN.

i jednym z języków powszechnie używanych na terenach Złotej Ordy. Jak już wspomniano (patrz: Kwestie nazewnictwa), nie był jednak homogenicznym systemem językowym, który miałby zasięg ponadplemienny. Garkavec  mówi o języku kipczackim, patrząc z perspektywy różnych grup jego użytkowników i używa opisowego terminu język Kumanów-Kipczkaków-Połowców-Tatarów XI-XIV wieków (Garkavec 1987: 3)Garkavec 1987: 3 / komentarz/comment/r /
Garkavec, Aleksandr 1987. Kypchatskie jazyki: kumanskij i armjano-kypchatskij. Alma-ata: Izdatiel’stvo NAUKA.

.
U Pisowicza (2009Pisowicz 2009: 11 / komentarz/comment/r /
Pisowicz, Andrzej 2009. "Czy polscy Ormianie mówili po tatarsku?", Życie Tatarskie 98-100: 10-12.

) czytamy:

Sami Ormianie, którzy w połowie XIV w. znaleźli się na terenach podległych królom polskim, pytani, po jakiemu mówią, odpowiadali: «po tatarsku». Nie używali terminu kypczak. Swój język nazywali (po kipczacku): tatarcza (…) (Pisowicz 2009: 11)Pisowicz 2009: 11 / komentarz/comment/r /
Pisowicz, Andrzej 2009. "Czy polscy Ormianie mówili po tatarsku?", Życie Tatarskie 98-100: 10-12.

.

Autor stwierdza, że Ormianie do XVII w. „w pewnym sensie” mówili po tatarsku (Pisowicz 2009: 10)Pisowicz 2009: 10 / komentarz/comment/r /
Pisowicz, Andrzej 2009. "Czy polscy Ormianie mówili po tatarsku?", Życie Tatarskie 98-100: 10-12.

– istotne jest tu oczywiście wspólne dziedzictwo językowe z ludami, które historycznie określa się jako Tatarów. Potomkowie różnych ludów kipczackich w różny sposób to dziedzictwo rozwinęli. Tatarzy polsko-litewscy zatracili swój język w ciągu kilku pokoleń od początków osadnictwa na ziemiach polskich i litewskich i nie zostawili po sobie śladów piśmiennictwa we własnym języku etnicznym (Łapicz 1989: 39)Łapicz 1989: 39 / komentarz/comment/r /
Łapicz, Czesław 1986. Kitab Tatarów litewsko-polskich (Paleografia. Grafia. Język). Toruń: UMK.

. Użytkownicy języka armeno-kipczackiego utrzymali swój język dłużej – do XVII w. Co więcej, był on używany w praktycznie wszystkich domenach życia społeczności, czego nie da się powiedzieć o języku tatarskim. Z drugiej strony warto pamiętać, że wśród przodków XVI- i XVII-wiecznych Ormian polskich wyginął język ormiański. Jak twierdzi Pisowicz zatracenie języka ormiańskiego i przejście na armeno-kipczacki odbyło się „w niejasnych okolicznościach” (Pisowicz 2009: 11)Pisowicz 2009: 11 / komentarz/comment/r /
Pisowicz, Andrzej 2009. "Czy polscy Ormianie mówili po tatarsku?", Życie Tatarskie 98-100: 10-12.

. Jednak można przypuszczać, że przejście to było wynikiem naturalnych procesów związanych z kontaktem językowym, wskazuje na to obecność ludów kipczackich w Armenii sprzed upadku królestwa Ani oraz wielowiekowe przebywanie późniejszych osadników ormiańskich w sąsiedztwie plemion posługujących się dialektami kipczackimi.
Język najwcześniejszych osadników ormiańskich w Rusi Halickiej był już jednym z dialektów kipczackich z nielicznymi elementami ormiańskimi, które były obecne w sferze leksykalnej. Język XI-wiecznych Ormian przybyłych na tereny dzisiejszej Ukrainy można już określać mianem armeno-kipczackiego. Ormianie krymscy również mówili dialektem kipczackim jeszcze zanim przenieśli się na terytoria Rusi Halickiej (Berta 2006: 158)Berta 2006: 158 / komentarz/comment/r /
Berta, Árpád 2006. "Middle Kipchak", w: Lars Johnson & Éva Á. Csató (red.) The Turkic Languages. London – New York: Routledge.

.
Ormianie krymscy, osiedliwszy się na terenach Rusi Halickiej w XIV w., przeniknęli do  krajobrazu kulturowo-językowego nowej ojczyzny. Inaczej niż w przypadku Ormian przybyłych w XVII w. z terenów dzisiejszej Mołdawii, literatura przedmiotu nie odnotowuje wzmianek o ewentualnej niemożności porozumienia się starych i nowych osadników, zatem odmiany językowe używane przez jednych i drugich musiały być w dużym stopniu wzajemnie zrozumiałe. Warto dodać, że Ormianie, którzy zostali na Krymie i dalej mówili w swoim języku, mówili po armeno-połowiecku. Możliwe, że wśród Ormian krymskich, którzy w latach 1778-1779 osiedlili się w okolicach Rostowa nad Donem, byli jeszcze użytkownicy tego języka (Garkavec 1979: 6)Garkavec 1979: 6 / komentarz/comment/r /
Garkavec, A. N. 1979. Konvergencija armjano-kypchatskogo jazyka k slavjanskim v XVI-XVII vv. Kiev: Naukova Dumka.

.
Na początku XVII w. językiem armeno-kipczackim posługiwała się większość Ormian polskich, natomiast w drugiej połowie XVII w. stopniowo zaczął on wychodzić z użycia i był zastępowany przez polski lub ukraińskie dialekty języka ruskiego. Spowodowane to zostało nową falą imigracji ormiańskiej z terenów Wołoszczyzny i Armenii. Nowi przybysze mówili przede wszystkim po ormiańsku i nie znali języka armeno-kipczackiego. Starsze kolonie Ormian polskich nie znały z kolei języka nowej imigracji. Język polski i kolejno także język ruski stały się dla nich językami komunikacji, co doprowadziło w drugiej połowie XVII w. do wyjścia z użycia języka armeno-kipczackiego.  Ormiański wśród Ormian polskich przetrwał do XX w. [Broken #81](Pisowicz 2009: 11).

Język armeno-kipczacki w XVI i XVII w.

Status socjolingwistyczny języka armeno-kipczackiego można najpełniej scharakteryzować w odniesieniu do stanu z okresu XVI-XVII w., z którego pochodzi największa liczba zabytków tego języka.
Język armeno-kipczacki był używany przez wszystkie warstwy społeczne, od pospólstwa po kler i warstwy wykształcone. Istniał w formie mówionej i pisanej - był używany przez ludność piśmienną, o wysokim statusie społecznym, która stworzyła zabytki języka (patrz: Piśmiennictwo).
Używano go w prawie wszystkich domenach życia. Język armeno-kipczacki był językiem prawa w XVII w. – wynika to chociażby z istnienia dokumentów sądowych zawartych w Zapisach sądu duchowego Ormian miasta Lwowa za lata 1625-1630 w języku ormiańsko-kipczackim. Znane są też teksty protokołów sądów ormiańskich z Kamieńca i Lwowa (Tryjarski 2010: 17)Tryjarski 2010: 17 / komentarz/comment/r /
Tryjarski, Edward 2010. Zapisy sądu duchownego Ormian miasta Lwowa za lata 1625-1630 w języku ormiańsko-kipczackim. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

, jak również liczne inne dokumenty prawne. Język armeno-kipczacki był też językiem nauki: chemii, alchemii, botaniki. Świadczą o tym zapisy manuskryptu Andrzeja Torosowicza, które powstały w dużej części po armeno-kipczacku (Tryjarski 2005: 13)Tryjarski 2005: 13 / komentarz/comment/r /
Tryjarski, Edward 2005. Armeno-Kipchak Texts in the Alchemical Treatise by Andrzej Torosowicz (17th Century). Warszawa: Dom Wydawniczy Elipsa.

.
W liturgii pierwsi Ormianie posługiwali się językiem staroormiańskim zwanym grabar (Stachowski 2010: 213)Stachowski 2010: 213 / komentarz/comment/r /
Stachowski, Stanisław 2010. "Polonizacja języka ormiańsko-kipczackiego", LingVaria 2: 213-227.

. Wiadomo, że język ten był zarezerwowany dla sfery obrzędów religijnych Ormian polskich w XVII w., jednak objaśnienia do modlitw powstawały w języku armeno-kipczackim, który był zrozumiały dla społeczności wiernych. Język staroormiański na tym etapie był już niezrozumiały, a jego użycie ograniczało się do odtwórczej recytacji modlitw podczas ceremonii religijnych.
W chwili obecnej język armeno-kipczacki nie żyje w mowie, ale nie da się tego samego z całą stanowczością powiedzieć o piśmie. Publikowane w czasach obecnych wydawnictwa zawierają wszak teksty w języku armeno-kipczackim. Są to nie tylko przedruki manuskryptów, lecz także próby ich transkrypcji.