Obecność w życiu publicznym

Omawiane tu odmiany nie są wykorzystywane do celów oficjalnych, w edukacji albo życiu religijnym. Niemniej jednak w 2010 r. ukazał się przekład Nowego Testamentu na zachodniopoleską gwarę wsi Simanawiczy (rejon drohiczyński), autorstwa Fiodora Klimczuka (Klimczuk 2010Klimczuk 2010 / komentarz/comment/r /
Климчук, Фёдор Данилович [Klimczuk] 2010. Новый Завет. Перевод на западнополесский говор. Минск: Мэджик.
).
Dialekty poleskie nie są uwzględnione w polskiej polityce językowej. Według Jana Maksymiuka w ośmiu z dziesięciu gmin, w których można wprowadzić język białoruski jako pomocniczy ze względu na spełniony wymóg 20% mieszkańców posługujących się językiem, dominującym językiem nie jest standardowy białoruski, ale język podlaski (SIL 2011: 4SIL 2011 / komentarz/comment/r /
SIL 2011. Change request documentation for: 2011-013. [http://www.sil.org/iso639-3/chg_detail.asp?id=2011-013&lang=pdl]
).

Media

W czasopiśmie o charakterze białoruskim Bielski Hostineć (Бельскі  Гостінець) przeważają teksty w podlaskiej odmianie językowej. Ponadto tematyka regionu poruszana jest na łamach białoruskiego Czasopisu (Часопіс), a także ukraińskiego Nad Buhom i Narwoju (Над Бугом і Нарвою).
Obecnie wypowiedzi w dialektach podlaskich pojawiają się okazjonalnie w audycjach radiowych i telewizyjnych mniejszości białoruskiej i ukraińskiej (np. w wywiadach) – narracja prowadzona jest jednak w standardowych językach białoruskim i ukraińskim (SIL 2011SIL 2011 / komentarz/comment/r /
SIL 2011. Change request documentation for: 2011-013. [http://www.sil.org/iso639-3/chg_detail.asp?id=2011-013&lang=pdl]
).
Z dokumentów wojskowych wynika, że przed II wojną światową, uruchamiając stację w Baranowiczach, zdecydowano się w radiu na  język polski, „gdyż język »tutejszy« poleski nie odpowiada ludności z województwa nowogródzkiego, zaś język białoruski - ludności z Polesia” (Wysocki 2005: 132Wysocki 2005 / komentarz/comment/r /
Wysocki, Aleksander 2005. „Zarys problemu świadomości narodowej rdzennych mieszkańców województwa poleskiego w świetle dokumentów Centralnego Archiwum Wojskowego”, Biuletyn Wojskowej Służby Archiwalnej 27: 120-135.
).
W całości językowi podlaskiemu poświęcony jest serwis internetowy Svoja.org – autorzy strony traktują język podlaski jako jeden z dwóch języków narodowych zamieszkujących w Polsce Białorusinów. W serwisie internetowym Ośrodka Brama Grodzka w Lublinie znajduje się podstrona poświęcona językowi chachłackiemu (http://chachlacki.tnn.pl) z południowego Podlasia.
Na portalu społecznościowym Facebook działa tzw. fanpage: Howorymo po swojomu, który ma na celu promocję języka „swojego” wśród odbiorców deklarujących różną przynależność etniczną i różnie określających język, jakim się posługują („I ne ważno czy lude kotory tut żywut zowut sebe i swoju mowu biloruskoju, ukraińskoju czy szcze inaksz”). Działający od 16 grudnia 2012 r. fanpage w ciągu trzech tygodni zebrał ponad 1300 fanów.


Banner pochodzący z fanpage: Howorymo po swojomu (https://www.facebook.com/photo.php?fbid=427883010616266).


Banner pochodzący z fanpage: Howorymo po swojomu (https://www.facebook.com/photo.php?fbid=427789083958992).

Szkoły

Jak wspomniano, brak szkół, w których omawiane tu odmiany byłyby językiem wykładowym. Nie działają też lektoraty tych odmian językowych. Na obszarze ich występowania na Białostocczyźnie prowadzone jest nauczanie literackiego języka białoruskiego (Łesiów 1994: 124-125Łesiów 1994 / komentarz/comment/r /
Łesiów, Michał 1994. „Gwary ukraińskie między Bugiem i Narwią”, Białostocki Przegląd Kresowy II: 117-137.
na podstawie profilu białoruskiego.
).


Strona tytułowa zbioru podlaskich czytanek dla dzieci (Fionikowie 2008Fionikowie 2008 / komentarz/comment/r /
Fionikowie, Elżbieta & Doroteusz 2008. Як Выскочыв Воробiей. [http://kamunikat.org/download.php?item=15393-1.pdf&pubref=15393]
).

Życie religijne 

Omawiane tu dialekty nie są wykorzystywane w liturgii Kościoła prawosławnego ani katolickiego. Wśród użytkowników dialektów są prawosławni, rzymscy katolicy, a także wierni jedynej w Polsce parafii neounickiej w Kostomłotach k/Kodnia (Kościół katolicki obrządku bizantyjsko-słowiańskiego w Polsce).

Opinie

Odmiany te często są postrzegane jako połączenie białoruskiego, polskiego i ukraińskiego. W albumie Nowa Wola po prostu przytoczona została obiegowa opinia, iż znajomość języka „po prostu” czyni język użytkownika „bardziej giętkiem” oraz „wzbogaca i wspomaga rozumienie ludzi i świata” (Hlebowicz 2008: 176Hlebowicz 2008 / komentarz/comment/r /
Hlebowicz, Bartosz (red.) 2008. Nowa Wola po prostu. Oczami dzieci. Michałowo–Wielichowo: Gminny Ośrodek Kultury w Michałowie.
).
Mówcy dialektów poleskich identyfikujący się jako Białorusini mają świadomość odrębności swojego języka od standardowego języka białoruskiego (SIL 2011: 4SIL 2011 / komentarz/comment/r /
SIL 2011. Change request documentation for: 2011-013. [http://www.sil.org/iso639-3/chg_detail.asp?id=2011-013&lang=pdl]
).
Mieszkańcy wsi, w których występowały dialekty mieszane polsko-ukraińskie badane przez S. Warchoła, twierdzili, że ich „mowa i̯est i̯akaś śpiewna, inna”. Zdaniem Warchoła efekt ten wywoływała bardziej otwarta i szeroka w stosunku do standardowego języka polskiego wymowa samogłoski [a] na pozycji akcentowanej, jak również jej wydłużenie (Warchał 1992: 29Warchał 1992 / komentarz/comment/r /
Warchoł, Stefan 1992. Specyfika gwar mieszanych i przejściowych na terenach etnicznie zróżnicowanych. Lublin: UMCS.
).
Hryhorij Arkuszyn (2010 : 139Arkuszyn 2010 / komentarz/comment/r /
Аркушин, Григорій [Arkuszyn] 2010. „Жителі Підляшшя про свою мову”, w: Dagmara Nowacka i in. (red.) Z lubelskich badań nad słowiańszczyzną wschodnią. Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 137-149.
) przytacza wypowiedzi mówców gwar podlaskich na temat języka, którym się posługują. Mieszkanka Woli Uhruskiej (pow. włodawski), posługująca się gwarą przechodnią pomiędzy chełmsko-wołyńskimi a podlaskimi, stwierdziła, że jej gwara bardziej podobna jest do polskiej niż podlaskie. Informatorka z Włodawy (pow. włodawski) była zdania, że dawniej mówiono w jej miejscowości po chachłacku - „to był taki język podobny do ukraińskiego” (Arkuszyn 2010: 139Arkuszyn 2010 / komentarz/comment/r /
Аркушин, Григорій [Arkuszyn] 2010. „Жителі Підляшшя про свою мову”, w: Dagmara Nowacka i in. (red.) Z lubelskich badań nad słowiańszczyzną wschodnią. Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 137-149.
). Mieszkańcy Krzywowierzby (pow. włodawski) uważają, że ich język jest ukraińskim przemieszanym z polskim (Arkuszyn 2010: 139Arkuszyn 2010 / komentarz/comment/r /
Аркушин, Григорій [Arkuszyn] 2010. „Жителі Підляшшя про свою мову”, w: Dagmara Nowacka i in. (red.) Z lubelskich badań nad słowiańszczyzną wschodnią. Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 137-149.
). Od charakterystycznej końcówki -chmo nazwano ich Chmakami, a ich język chmackim. [Zobacz: Łesiw 1997: 361Łesiw 1997 / komentarz/comment/r /
Лесів, Михайло [Łesiw] 1997. Украïнські говірки у Польщі. Варшава: Украïнський Архів.
] W Moszczonie Królewskiej (gm. Mielnik) informator zaś stwierdził, że język, którym się posługuje, to „litewski, czysto prawosławny” („літовска [...] чисто православная”) (Arkuszyn 2010: 139Arkuszyn 2010 / komentarz/comment/r /
Аркушин, Григорій [Arkuszyn] 2010. „Жителі Підляшшя про свою мову”, w: Dagmara Nowacka i in. (red.) Z lubelskich badań nad słowiańszczyzną wschodnią. Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 137-149.
). Z kolei mieszkaniec Stawiszcza (gm. Czeremcha) podkreślił, że choć nieraz nazywano go Ukraińcem (np. w Poznaniu), to sam nie wie, czy nim jest – jest prawosławny i mówi językiem prawosławnym. Mieszkańcy okolicznych wsi uważają, że w Stawiszczach mówi się „czysto” po ukraińsku. W jednym z wywiadów informator przyrównał język badacza do mowy ze Stawiszcz (Arkuszyn 2010: 143Arkuszyn 2010 / komentarz/comment/r /
Аркушин, Григорій [Arkuszyn] 2010. „Жителі Підляшшя про свою мову”, w: Dagmara Nowacka i in. (red.) Z lubelskich badań nad słowiańszczyzną wschodnią. Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 137-149.
). Im dalej na północ, tym częściej informatorzy uważają się za Białorusinów, ale mają świadomość, że nie posługują się językiem białoruskim (uzasadniając to brakiem dziekania, por. Arkuszyn 2010: 146, 148Arkuszyn 2010 / komentarz/comment/r /
Аркушин, Григорій [Arkuszyn] 2010. „Жителі Підляшшя про свою мову”, w: Dagmara Nowacka i in. (red.) Z lubelskich badań nad słowiańszczyzną wschodnią. Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 137-149.
). Swojego języka informatorzy na Podlasiu nie uznają za ukraiński, najczęściej dlatego że ich wymowa jest bardziej miękka niż w standardowym języku ukraińskim (Arkuszyn 2010: 148Arkuszyn 2010 / komentarz/comment/r /
Аркушин, Григорій [Arkuszyn] 2010. „Жителі Підляшшя про свою мову”, w: Dagmara Nowacka i in. (red.) Z lubelskich badań nad słowiańszczyzną wschodnią. Lublin: Wydawnictwo KUL, s. 137-149.
).
Według M. Sajewicza (1997: 93Sajewicz 1997 / komentarz/comment/r /
Sajewicz, Michał 1997. „O białorusko-ukraińskiej granicy językowej na Białostocczyźnie”, w: Feliks Czyżewski & Michał Łesiów (red.) Ze studiów nad gwarami wschodniosłowiańskimi w Polsce. Lublin: Wydawnictwo UMCS, s. 91-107.
) ludność Białostocczyzny dzieli region:

na dwie części: zachodnią, którą zamieszkuje ludność polska należąca do Kościoła katolickiego i posługująca się na co dzień językiem polskim, oraz wschodnią, gdzie mieszkają „tutejsi”, „ruscy”, należący do Cerkwi prawosławnej i posługujący się na co dzień językiem „prostym”, „ruskim”, mówiący „po swojemu”.

Teksty

Teksty w dialektach północnego Podlasia ukazują się m.in. w czasopiśmie Bielski Hostineć (Бельскі Гостінець). Są to zarówno teksty artystyczne (np. wiersze, pieśni), jak i publicystyczne (np. wywiady, reportaże). Pojawiają się również teksty o samym języku (np. słowniczki, toponimika). Od 2008 r. teksty w podlaskich odmianach językowych ukazują się na łamach pisma mniejszości białoruskiej Czasopis (Часопіс), a także pisma podlaskiej mniejszości ukraińskiej Nad Buhom i Narwoju (Над Бугом і Нарвою) (SIL 2011SIL 2011 / komentarz/comment/r /
SIL 2011. Change request documentation for: 2011-013. [http://www.sil.org/iso639-3/chg_detail.asp?id=2011-013&lang=pdl]
).
Wśród wymienionych poniżej twórców są zarówno identyfikujący się jako Białorusini, jak i Ukraińcy. Identyfikacja niektórych ulegała zmianie w różnych okresach twórczości (Leończuk 2008: 147Leończuk 2008 / komentarz/comment/r /
Leończuk, Jan (red.) 2008. Wołanie serca. Antologia poezji ukraińskiej Podlasia. Białystok: Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego.
).
W dialekcie poleskim tworzył Wasyl Białokozowicz – w swoim wierszu skrytykował czasopismo Niwa (Ніва) za promowanie standardowego języka białoruskiego na Podlasiu. W podlaskich dialektach ukazały się od 1982 r. tomiki poezji Zosi Saczko (np. Над днём похіляна, Шчэ адна весна). Zanim poznał standardowy język ukraiński Jerzy (Jurij) Hawryluk (uczęszczał do białoruskiej szkoły), publikował w dialekcie (Leończuk 2008: 8Leończuk 2008 / komentarz/comment/r /
Leończuk, Jan (red.) 2008. Wołanie serca. Antologia poezji ukraińskiej Podlasia. Białystok: Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego.
). Zarówno po polsku, po białorusku, jak i w dialekcie podlaskim publikowała Justyna Korolko (Leończuk 2008: 64Leończuk 2008 / komentarz/comment/r /
Leończuk, Jan (red.) 2008. Wołanie serca. Antologia poezji ukraińskiej Podlasia. Białystok: Książnica Podlaska im. Łukasza Górnickiego.
). W 2002 r. ukazał się tom Wiktora Stachwiuka Багровы цень. W 2006 r. Wiktor Stachwiuk wydał studium wsi Trześcianka (pow. hajnowski), napisane podlaskim dialektem tejże wsi (SIL 2011SIL 2011 / komentarz/comment/r /
SIL 2011. Change request documentation for: 2011-013. [http://www.sil.org/iso639-3/chg_detail.asp?id=2011-013&lang=pdl]
). Książka zawiera również m.in. treści folklorystyczne, takie jak teksty i nuty lokalnych pieśni (Stachwiuk 2006Stachwiuk 2006 / komentarz/comment/r /
Stachwiuk, Viktor 2006. Siva zozula. Białystok: Białoruskie Towarzystwo Historyczne.
). J. Maksymiuk stworzył szereg przekładów tekstów z literatury światowej na język podlaski. W odmianie językowej z południa Podlasia tworzą Stefan (Stepan) i Józef Sidoruk.
Ponadto elementy ukraińskie pełnią funkcje stylistyczne w polskich tekstach folklorystycznych na polsko-ukraińskim pograniczu (Głuszkowska 2001: 82Głuszkowska 2001 / komentarz/comment/r /
Głuszkowska, Jadwiga 2001. „Wschodniosłowiańskie elementy językowe w folklorze podlaskim”, w: Elżbieta Smułkowa & Anna Engelking (red.) Język i kultura białoruska w kontakcie z sąsiadami. Warszawa: Wydział Polonistyki UW, s. 81-92.
).

Przykładowe teksty

Wiersz z Białostocczyzny

Василь Білокозович (1899-1981)
«HIBA»

O «HIBA», руодна дітіна
Чом по-нашому ти не
говориш
Твоя мова якась є інша
[...]
О ніе, наша мова старая
і давня
Як давно є Кіювська Русь
Як давні Біельськ, Дорогічин
і Мельнік
В житю штоденнум правна
На юй говорилі вікамі
Наши батькі і діди
  [...]
Ми хочемо так читаті
й пісаті
Як штодня говоримо вдома
Якую мову штодня чуємо
в хаті

(za: http://nadbuhom.pl/art_2344.html)

Przekład prozy

(fragment z: Graham Greene, Nevinna. Tłum. Jan Maksimiuk. Za: http://pravapis.org/art_belarusian_poland_sample.asp)

Fragment Ewangelii wg św. Jana w tłumaczeniu na zachodniopoleską odmianę językową z terenu Białorusi (wieś  Symonowicze k. Drohiczyna Poleskiego)

1. Зрáзу булó Слóво, і Слóво булó в Бóга, і Слóво булó – Биг.
2. Вонó булó зрáзу в Бóга.
3. Всэ чы′рыз Ёгó почалó бýты, і быз Ёгó ныц ны почалó бýты, шо почалó бýты.
4. В Йім булó буттé, і буттé булó свíтом ля людэ′й.
5. І світ в поночóты свíтыть, і поночóта ны охваты′ла ёгó.
6. Був чоловíк, послáный од Бóга; ймэ′нне ёгó – Іоáнн.
7. Вин прышóв, шоб бýты свíдком, шоб свíдчыты про Світ, шоб всі увíрувалы чы′рыз ёгó.
8. Вин ны був Свíтом, алэ′ був послáный, шоб свíдчыты про Світ.
9. Був Світ правды′чный, Якы′й освíчуе вся′кого чоловíка, шо явля′йіцьця на світ.
10. На свíты був Вин, і світ Ёгó ны познáв.
11. Прышóв до свойíх, і свойí Ёгó ны прыйнялы′.

(za: Klimczuk 2010: 223Klimczuk 2010 / komentarz/comment/r /
Климчук, Фёдор Данилович [Klimczuk] 2010. Новый Завет. Перевод на западнополесский говор. Минск: Мэджик.
)

Teksty gwarowe

Tekst z Błonia (gm. Janów Podlaski)

a dawˈńii̯ to tak buˈło // iˈde veˈłygdeń // to vže / v pu͡ᵒst // sẹrẹˈda / syrẹˈda / pˈi̯atnica i suˈbota // to ve broń ˈbože i mułoˈka ne ˈmožńa buˈło ˈi̯isty // tak // a ˈd́ity ˈb́idny ˈmeluć:a / ˈmeluć:a // o // i̯ak i̯e ˈmały ˈd́ity / žeb ˈi̯isty im ˈdaty //
to lon naverˈtyt́... / nasušyt́ na pyˈtelńi lnu // i ˈvertaχa ta hulˈi̯ana i̯e // śaˈdai̯e ˈbaba na zemˈli// i v‿ˈvertaχu ˈmyžy ˈnohyͥ / kuˈlinamy try'mai̯e // i vałˈkom kˈrutyt́ // o // bo taˈḱyͥi̯ syˈryi̯ / i̯ak ny‿ˈvysušonyi̯ / to nẹ‿buu̯... ny / ny‿zˈmełeš́ ˈi̯oho /ny‿skruˈneš // a to skruˈne skruˈne / tuhˈdy navaˈryt́ / pˈroše‿c´e / kartoˈfeĺ saˈgan / naˈsypi̯e v‿vert́aχu / lnom poˈsypi̯e // hoˈłowku kaˈpusty syˈrei̯i pryneˈse / poˈry͡ᵉže [!] v‿ˈduhu ˈtui̯u / o / taˈḱimy skrywˈmahmy // u̯o / i ˈd́ity hˈraščut́ ˈtyi̯i karˈtofli ˈze‿lnom s‿kapˈpustui̯u // o // a tak to brọń ˈbože // i̯ak to vže i̯ak pu͡ᵒst buu̯ // to vže tyχ šyś / śim nẹd́il / to vže brọń ˈbože / ne‿ˈmohu ˈi̯isty ˈd́ity //
a i̯ak pˈryde veˈłygdeń / to ponapyˈkai̯ut́.. baˈbok taˈḱy‿χ v‿hłyńanyh‿horščˈkaχ buˈły // to tam ˈḱilka ˈpeč́uw // pẹˈče to ˈtoi̯e ˈti ˈtoi̯e // to hˈrenč́anyḱki [!] / z‿hreč́ḱi / z‿muˈḱy‿ naˈrobyt́ v‿ˈžornaχ // pruˈśii̯e na ˈšyto to ka... ˈbudut́ hˈrečanyḱy‿ / o vže // to / ˈkaže / ˈbudut́ ˈbułḱy‿ / to ˈbude ˈtoi̯e / o // vže ponapapyˈkai̯ut́ / ponapyˈkai̯ut́ i ždut́ ruzuˈrekcyi̯i //
a ˈd́ity / i̯ak pọˈi̯idut́ na rọzuˈrekcyi̯u / to pryˈi̯i... poˈka pọˈi̯ideš po tui̯ ši)ˈśi ˈdeśa̤t́ ḱiloˈme... ˈdeśa̤t́ vi̯orst // i // poˈka poˈi̯ideš / a pry‿ˈi̯ideš otpra... / to ˈd́ity ˈmało ne‿pọduˈryi̯ut́ // vyhlaˈdai̯ut́ / iˈdut́.. vi̯orsˈtu / dv́i // ti ḱiloˈmetry po ˈpolska // a to... vi̯orsˈtu / dv́i iˈdut́ / i vže bat́ˈḱy‿ pot... „oi̯ / ka / ˈmoi̯i ˈd́ity byˈhut́ // oi̯ ˈmoi̯i ˈd́ity” / ś‿ˈćiło sẹˈłe i̯ag‿ˈvyi̯de / t tak i̯ak proˈcesyi̯a tyχ tyχ... dyˈt́ii̯ // bo ˈtyi̯i fśi kọˈtoryi̯ nẹ‿ˈi̯ide / to pyˈχoto iˈde

(za: Czyżewski & Warchoł 1998: 11-12Czyżewski i Warchoł 1998 / komentarz/comment/r /
Czyżewski, Feliks & Stefan Warchoł 1998. Polskie i ukraińskie teksty gwarowe ze wschodniej Lubelszczyzny. Lublin: Wydawnictwo UMCS.
)

Tekst z Dubin (powiat hajnowski)

Jede chłopeć z marszałkom u swaty. Berut marszałka takoho kob umieu̯ howoryti, kob posach tiahnuti dobre. Howorat tam, torhujećcie, a posli u̯że jédut na łady. Nu a u̯że u̯ toje mołodoji to zbirajećcie bólsz swojakou̯, ta uże robiat hościnu, łady, ładujućcie. To czasom jak ne zładujućcie pro posah, toj roschodiaćcie za posach, bo to u̯se kob bólsz było.
A jak zładujućcie, to tohdy szcze pojede baťko u̯ ohlady, tudy u̯że do joho, ohlediti jakije tam, szto je, czy bohaty, czy małaja rodina, to welmi dobre. u̯że pryjéde, chwalit. Doćcie każe, szto jdi, bo tam dobre, won ono odin, pola mnu͜oho, wsio takoje. Nu j dieu̯czyna u̯że, namou̯lajut prosto, to ne to szto teper tak.
Nu j uże pryjéde s tych ohladuu̯, i u̯żesz tohdy szto? Znou̯ dohowrujućcie, szto pryjéde toj mołodyj na dohowor, na koli tam, jak wesiele, jak szto. Pohoworat, nu j na zapoweď dadut, zapoweď wyczytaje batiuszka. Treba kob try zapowedi projszło, u̯ odnu nedielu i u̯ druhu, a jak nema czasu u̯że mecz, to tak skaże tohdy, deś jakojeś świato, czy tohdy skaże dwie, odnu pry obiedni a druhu u̯że posli.

(za: Kondratiuk 1972: 196-197Kondratiuk 1972 / komentarz/comment/r /
Kondratiuk, Michał (red.) 1972. „Dubiny, pow. hajnowski”, w: Antonina Obrębska-Jabłońska (red.) Teksty gwarowe z Białostocczyzny z komentarzem językowym. Warszawa: PWN, s. 195-202.
)

Tekst z Grabowca (powiat bielski)

A byli takije szcze li͜eta, szto bywało staryje lude jak powychodiat, jak zobaczat szto samochod ide, to klakali, na koli͜ena i Bohu molilisie, bo kazali, szto antichrest ji͜ede; a ja ot sam, bo to koliś było świato ruśkie i pu͜olśki razom było, ja tam sidi͜ew, on za wioska na mosti͜e, a tut pokazawsie tot wozduszny szar nad wioskoju, jakraz buło na toje, na Błahowi͜eszczynie, ji͜echali s toho, ji͜echali z Bi͜elśka lude, z odpustu, podiwilise, szto tut krutitsie ton wozduszny szar, to znaczyt bude, wże kazali szto bude skutok świ͜eta, o, i toże szapki zdymali i molilisie Bohu, o to wże za mojej pameti, o jak.

(Sawicka i Wróblewski 1972: 190Sawicka i Wróblewski 1972 / komentarz/comment/r /
Sawicka, Irena & Mikołaj Wróblewski 1972. „Grabowiec, pow. bielski” w: Antonina Obrębska-Jabłońska (red.) Teksty gwarowe z Białostocczyzny z komentarzem językowym. Warszawa: PWN, s. 187-194.
)

Zasoby

Słowniki

Dialekty należące do opisywanej tu grupy udokumentowane zostały m.in. w Słowniku języka wsi Kuraszewo Jana Pietruczuka i Słowniku języka wsi Chraboły Mikołaja Wróblewskiego (Fionik 2011Fionik 2011 / komentarz/comment/r /
Fionik, Doroteusz 2011. „Narodowość – białoruska, język – ruski podlaski”, Czasopis 3. [http://czasopis.pl/czasopis/2011-03/art-5]
).

Nagrania

W 2012 r. ukazała się w Bielsku Podlaskim płyta Піесні спуд Jанова (Pieśni spod Janowa) z nagraniami z Festiwalu Podlasko-Poleskiego Tam po majowuj rosi oraz z ekspedycji w Motolu (Białoruś).
Na stronie internetowej Teatru NN dostępne są nagrania wypowiedzi w podlaskich odmianach językowych z terenu Lubelszczyzny – http://tnn.pl/Jezyk_chachlacki_nieznane_dziedzictwo,2297.html.


Okładka płyty Піесні спуд Jанова.


Tablica informacyjna w podlaskiej odmianie językowej i po polsku (By Renessaince (Own work) [GFDL (http://www.gnu.org/copyleft/fdl.html) or CC-BY-3.0 (http://creativecommons.org/licenses/by/3.0)], via Wikimedia Commons).

Fotografie

W 2008 r. ukazał się album fotograficzny Nowa Wola po prostu prezentujący fotografie z życia wsi Nowa Wola w gminie Michałowo (pow. białostocki). Teksty w albumie umieszczono w wersji polskiej (z elementami gwarowymi), angielskiej i białoruskiej (standardowy język białoruski) (Hlebowicz 2008Hlebowicz 2008 / komentarz/comment/r /
Hlebowicz, Bartosz (red.) 2008. Nowa Wola po prostu. Oczami dzieci. Michałowo–Wielichowo: Gminny Ośrodek Kultury w Michałowie.
).

Zaplecze organizacyjne

W Studziwodach (dzielnica Bielska Podlaskiego) działa prywatne Muzeum Małej Ojczyzny. Muzeum patronuje Stowarzyszenie Muzeum Małej Ojczyzny w Studziwodach - wydawcа czasopisma Bielski Hostineć. Muzeum jest również organizatorem festiwalu Tam po majowuj rosie, a także  podlasko-poleskich spotkań żniwnych Oleń po boru chodit.
Na Białorusi działa Zachodniopoleskie Towarzysto Naukowo-Krajoznawcze Zaharoddzia, którego celem jest zbieranie i popularyzacja informacji o Polesiu Brzesko-Pińskim (http://zagorodde.na.by).