Standaryzacja

Dialekty czeskie Zelowa, Kucowa i Kotliny Kłodzkiej nie są standaryzowane. Tamtejsi Czesi uczyli się języka przede wszystkim w domu, a także poprzez obcowanie z tekstami religijnymi oraz prasą w językach czeskim i słowackim. Przed II wojną światową w czeskich szkołach nauczany był czeski język literacki, m.in. dzięki wsparciu czeskiej Macierzy Szkolnej [32przyp32 / komentarz/comment /
Czeskie wydawnictwo i organizacja kulturalno-oświatowa, powstałe w 1831 r. z inicjatywy Františka Palackiego.
]. Ze względu na stosunkowo słaby kontakt tych gwar z czeskim językiem literackim/ogólnym upodabniają się one (przede wszystkim pod kątem leksykalnym) do języka polskiego, skąd zapożyczają wiele neologizmów (Wróblewski 1996: 71ffWróblewski 1996 / komentarz/comment/r /
Wróblewski, Piotr 1996. Społeczność czeska w Zelowie. Problemowa monografia socjologiczna. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Semper.
).
Mimo postępującego procesu asymilacji zelowskich Czechów nie pozostają oni wobec niej bierni, ale starają się pielęgnować swoją odrębność nie tylko kulturalną, ale także i językową:

• choć nabożeństwa w kościele ewangelicko-reformowanym w Zelowie odprawiane są tylko w języku polskim, to chór zborowy śpiewa w języku czeskim, w wybrane niedziele również pieśni ogólnokościelne;
• przedstawiciele zelowskiej mniejszości podtrzymują dobre kontakty z Ewangelickim Kościołem Czeskobraterskim w Republice Czeskiej, dzięki czemu 2–3 razy w roku cała liturgia i kazanie prowadzona jest w języku czeskim przez przyjeżdżającego wówczas z Czech księdza (osobom nieznającym języka czeskiego przygotowuje się tłumaczenie tekstu);
• we współpracy z Ambasadą Czech każdego roku 1 lub 2 zelowian wyjeżdża do Republiki Czeskiej na trzytygodniowy kurs czeszczyzny;
• średnio co 2–3 lata organizowane są wyjazdy polskich dzieci na wspólny turnus z dziećmi czeskimi na wakacyjnych koloniach;
• zapraszani są studenci z Czech, którzy przyjeżdżają do Zelowa jako wolontariusze i prowadzą z tamtejszymi dziećmi zajęcia w języku czeskim przy zborze (przeważnie podczas wakacji);
• mieszkańcy mają również kontakt z czeską literaturą i kinem we wspomnianym Klubie Czeskim [33przyp33 / komentarz/comment /
  Wypowiedź Wiery Pospiszył, przewodniczącej Stowarzyszenia Czechów w Polsce z dnia 20.02.2013 r.
  ].