Standaryzacja

Nie podejmowano próby stworzenia oddzielnego standardu na podstawie odmian językowych używanych przez Staroobrzędowców w Polsce. Niemniej niektórzy z polskich Staroobrzędowców obok gwary posługują się również standardowym językiem rosyjskim.


Rosyjska księga liturgiczna Staroobrzedowców z Wojnowa, fot. T. Wicherkiewicz.

Głównym ośrodkiem kształtowania się standardowego języka rosyjskiego były ziemie Rusi Zaleskiej (obszar w międzyrzeczu Oki i Wołgi), szczególnie zaś Moskwa. W okresie wczesnorosyjskim (XIV-XVII w.) teksty religijne pisane nadal były po cerkiewnosłowiańsku, w tekstach świeckich widoczny jest wpływ potocznego języka rosyjskiego. Elementy gwary pskowskiej pojawiły się w Prologu pskowskim z końca XIV w. (Witkowski 2011: 114-115Witkowski 2011 / komentarz/comment/r /
Witkowski, Wiesław 2011. „Język rosyjski”, w: Barbara Oczkowa & Elżbieta Szczepańska (red.) Słowiańskie języki literackie. Rys historyczny. Kraków: UJ, s. 111-126.
).


Półustaw - krój pisma cyrylicznego dominujący przed reformami Piotra Wielkiego (za: Kisin 2012Kisin 2012 / komentarz/comment/r /
Кисин, Б.М. [Kisin] 2012. „ШРИФТ. 1. Развитие шрифта. Развитие русского типографского шрифта”, Posix.ru. [http://posix.ru/?p=155]
).

Dopiero panowanie Piotra I przyniosło istotne zmiany zmierzające ku standaryzacji. W 1710 r. wprowadzono zmodyfikowany alfabet cyrylicki, zwany grażdanką. W XVIII w. największy wpływ miała praca Michaiła Łomonosowa, który zaproponował standard zawierający struktury języka mówionego z dodatkiem znanych wykształconym mówcom elementów fonetyki, morfologii i leksyki cerkiewnosłowiańskiej. Badacz zaadaptował dla języka rosyjskiego teorię trzech stylów (wysokiego, średniego, niskiego), które miały się różnić m. in. zawartością pierwiastków cerkiewnosłowiańskich i gwarowych. Łomonosow krytykował obce zapożyczenia, ale sam w swoich tekstach od nich nie stronił.


Wczesny tekst cyryliczny wydrukowany grażdanką – krojem pisma wprowadzonym przez Piotra Wielkiego (za: Ledieniewa i Wojłowa [?]Ledieniewa i Wojłowa [?] / komentarz/comment/r /
Леденева, Валентина В. & Клавдия А. Войлова [Ledieniewa & Wojłowa] 2012. „Русский язык петровской эпохи”, Кириллица. [http://cyrillitsa.ru/posts/925-petrovskie-preobrazovaniya-russkogo-yazyka.html].
).

W 1918 r. przeprowadzono reformę ortograficzną, upraszczając pisownię poprzez dostosowanie jej do wymowy moskiewskiej i likwidując niektóre pozostałości cerkiewnosłowiańskie. Rozpowszechnienie oświaty i likwidacja analfabetyzmu w ZSRR spopularyzowały standard.