Społeczność użytkowników

Nazewnictwo / etnonimy

Jak podkreśla wielu badaczy już sam termin Tatarzy jest nieprecyzyjny (por. Łapicz 1986: 17Łapicz 1986 / komentarz/comment/r /
Łapicz, Czesław 1986. Kitab Tatarów litewsko-polskich (Paleografia. Grafia. Język). Toruń: UMK.
, Boeschoten 2006: 6Boeschoten 2006 / komentarz/comment/r /
Boeschoten, Hendrik 2006. "The Speakers of Turkic Languages", w: Lars Johnson & Éva Á. Csató (eds.) The Turkic Languages. London – New York: Routledge, s. 1-15.
), ale i dookreślony nie zawsze pozwala jednoznacznie ustalić, o kogo chodzi.
W czasach początku osadnictwa na ziemiach polskich i litewskich wszystkie ludy napływające ze Złotej Ordy nazywały siebie Tatarami (Łapicz 1986: 53Łapicz 1986 / komentarz/comment/r /
Łapicz, Czesław 1986. Kitab Tatarów litewsko-polskich (Paleografia. Grafia. Język). Toruń: UMK.
). Nazwa Tatarzy odnosi się obecnie do kilku grup pochodzenia turkijskiego. Pierwotnie oznaczała prawdopodobnie plemię mongolskie, lecz od czasów Czyngis-chana kojarzona jest z jego potomkami (BoeschotenBoeschoten 2006 / komentarz/comment/r /
Boeschoten, Hendrik 2006. "The Speakers of Turkic Languages", w: Lars Johnson & Éva Á. Csató (eds.) The Turkic Languages. London – New York: Routledge, s. 1-15.
2006: 6). Tatarzy sami siebie nazywają w języku tatarskim Татарлар. Można się też spotkać z nazwą Lipkowie używaną do określenia muzułmanów białostockich pochodzenia tatarskiego.
Dla określenia Tatarów historycznie zamieszkujących tereny Rzeczypospolitej przyjęło się stosować nazwę Tatarzy litewscy lub Tatarzy litewsko-polscy. Według Łapicza (1986Łapicz 1986 / komentarz/comment/r /
Łapicz, Czesław 1986. Kitab Tatarów litewsko-polskich (Paleografia. Grafia. Język). Toruń: UMK.
) wszystkie nazwy poza Tatarzy litewscy mają odniesienia wyłącznie współczesne (Łapicz 1986: 21Łapicz 1986 / komentarz/comment/r /
Łapicz, Czesław 1986. Kitab Tatarów litewsko-polskich (Paleografia. Grafia. Język). Toruń: UMK.
). Kamocki (1993Kamocki 1993 / komentarz/comment/r /
Kamocki, Janusz 1993. "Tatarzy polscy jako grupa etnograficzna", Rocznik Tatarów Polskich. Tom I. Gdańsk: Związek Tatarów Polskich, s. 43-47.
) podkreśla z kolei, że tożsamość etniczna ma charakter dynamiczny, co w przypadku Tatarów utrudnia jednoznaczne dookreślanie na przykład pod względem przynależności narodowej. Przez ostatnie sto lat znacznie zmieniło się znaczenie słów polski, litewski itp.: o ile dawniej było się Litwinem w wymiarze prawno-państwowym, obecnie większe znaczenie ma wymiar narodowościowy. Tatarów współcześnie mieszkających na Litwie można określać mianem Tatarzy litewscy, jednak należy pamiętać, że grupa ta odczuwa silniejsze więzy z Polakami (Kamocki 1993: 43Kamocki 1993 / komentarz/comment/r /
Kamocki, Janusz 1993. "Tatarzy polscy jako grupa etnograficzna", Rocznik Tatarów Polskich. Tom I. Gdańsk: Związek Tatarów Polskich, s. 43-47.
).
W obecnym opracowaniu dla określenia osadników i potomków osadników tatarskich na ziemiach Wielkiego Księstwa Litewskiego, a później Rzeczypospolitej Obojga Narodów używany będzie termin Tatarzy litewsko-polscy, zaś określenia: Tatarzy białoruscy, Tatarzy litewscy i Tatarzy polscy będą miały odniesienia współczesne, do Tatarów zamieszkujących obecnie Białoruś, Litwę i Polskę.

Tatarzy współcześnie

Według danych z 2001 r. na Litwie żyje 3235 Tatarów (www.std.lt). Szacunkowe dane dotyczące liczebności Tatarów białoruskich oscylują wokół 12 tysięcy (Jankowski 2010: 27Jankowski 2010 / komentarz/comment/r /
Jankowski, Henryk 2010. Język krymskotatarski. Warszawa: Wydawnictwo Akademickie DIALOG.
). Osób pochodzenia tatarskiego w Polsce jest nie więcej niż 4 tysiące. Według danych spisu powszechnego z 2002 r. 495 osób w Polsce zadeklarowało narodowość tatarską, a 11 – używanie języka tatarskiego w kontaktach domowych (Deklarowana narodowość oraz język używany w kontaktach domowych w Narodowym Spisie Powszechnym Ludności i Mieszkań 2002,  http://www.stat.gov.pl/gus/8185_PLK_HTML.htm).
Główne skupiska Tatarów polskich to przede wszystkim dwie podlaskie wsie: Bohoniki i Kruszyniany, a także: Gdańsk, Białystok i Sokółka wraz z okolicami. Historia tatarskiego osadnictwa w Bohonikach i Kruszynianach sięga około trzystu lat wstecz, kiedy to król Jan III Sobieski nadał Tatarom te ziemie jako ekwiwalent za zaległy żołd (Łapicz 1986: 31Łapicz 1986 / komentarz/comment/r /
Łapicz, Czesław 1986. Kitab Tatarów litewsko-polskich (Paleografia. Grafia. Język). Toruń: UMK.
).
Tatarzy polscy są zrzeszeni w ramach szeregu organizacji i stowarzyszeń, wśród których należy przede wszystkim wymienić Związek Tatarów Rzeczypospolitej Polskiej (www.ztrp.org) skupiający Polaków pochodzenia tatarskiego. Ponadto istnieje szereg stron internetowych prowadzonych przez i dla Tatarów polskich, jak również poświęconych różnym aspektom kultury tatarskiej (m. in. www.tataria.eu, www.tatarzy.pl). Od 2000 r. funkcjonuje też zespół tatarski Buńczuk, w którego repertuarze są m.in. pieśni w języku tatarskim i polskim. Społeczność tatarska stanowi ponadto trzon Muzułmańskiego Związku Religijnego w RP (www.mzr.pl).