Dziedzictwo językowe Rzeczypospolitej

laskie gwary

Nazwa

Endolingwonimy:

Egzolingwonimy:


Endoetnonimy:

Egzoetnonimy:


The Ethnologue uważa gwary laskie za odmianę języka czeskiego, nie wspomina natomiast o literackim mikrojęzyku laskim. Gwarom laskim nie przyznano również kodu ISO (http://www.loc.gov/standards/iso639-2/php/English_list.php; http://www.sil.org/iso639-3/codes.asp).

Historia określenia

Termin Lach, zanim stał się określeniem tej grupy dialektów, najprawdopodobniej sprowadzony został na teren Moraw i Śląska przez Wołochów, wędrownych pasterzy, którzy na przełomie XV i XVI w. z obszaru Karpat Wschodnich dotarli do Beskidów (Hannan 2005: 477Hannan 2005: 477 / komentarz/comment/r /
Hannan, Kevin 2005. “The historical and linguistic background of lachian regionalism and «separatism»” w: Wojciech J.Burszta & Tomasz Kamusella & Sebastian Wojciechowski (red.) Nationalisms across the Globe. An overview of nationalsims in state-endownedand stateless nations. Europe. Vol. 1. Poznań: School of Humanities and Journalism, s. 471-496.

). Pochodzi on od tej samej formy, co zachodniosłowiański etnonim oznaczający Polaków – Lech, związanej z prasłowiańskim *lędo, *lędina 'ugór' (Jakobson 1938: 11Jakobson 1938: 11 / komentarz/comment/r /
Jakobson, Roman 1938. „Die Reimwörter Čech-Lech“, Slavische Rundschau XVIII: 10-15.

). Do języka Wołochów mógł on trafić drogą zapożyczenia nazwy od Lachów Sądeckich. (Hannan 2005: 478Hannan 2005: 478 / komentarz/comment/r /
Hannan, Kevin 2005. “The historical and linguistic background of lachian regionalism and «separatism»” w: Wojciech J.Burszta & Tomasz Kamusella & Sebastian Wojciechowski (red.) Nationalisms across the Globe. An overview of nationalsims in state-endownedand stateless nations. Europe. Vol. 1. Poznań: School of Humanities and Journalism, s. 471-496.

).
Na terenie Karpat Zachodnich słowo Lach nie stanowiło początkowo nazwy żadnej określonej grupy etnicznej. Odnosiło się ono generalnie do rolnika z nizin, w przeciwieństwie do wałacha (Wołocha) – pasterza z wyżyn. Określenie to było więc często wykorzystywane przez mieszkańców terenów położonych wyżej w stosunku do ludności mieszkającej na niższej wysokości. Prowadziło to do sytuacji, w której ludność jednej wsi mogła być jednocześnie nazywana Lachami przez mieszkańców wsi położonej wyżej i nazywać tak mieszkańców wsi znajdującej się niżej (Bartoš 1886: 97Bartoš 1886: 97 / komentarz/comment/r /
Bartoš, František 1886. Dialektologie moravská. T. I. Brno: Matice Moravská.

). Ponadto określenie Lach nabierało w niektórych kontekstach znaczenia pejoratywnego (Herniczek-Morozowa 1976: 78Herniczek-Morozowa 1976: 78 / komentarz/comment/r /
Herniczek-Morozowa, Wanda 1976. Terminologia polskiego pasterstwa górskiego. Część II. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

). Niewielu mieszkańców regionu uważało się zatem za Lachów. Mimo to nazwa Laszczyzna (czes. Lašsko) jako nazwa pogranicza morawsko-śląskiego została spopularyzowana przez etnografów i dialektologów, dla rozróżnienia od położonej na południe Morawskiej Wołoszczyzny (Hannan 1996b : 739Hannan 1996b : 739 / komentarz/comment/r /
Hannan, Kevin 1996b. „The Lachian Literary Language of Óndra Łysohorsky“, w: Michael M. Naydan (red.) The Slavic and East European Journal 40/4. American Association of Teachers of Slavic and East European Languages of the US, s. 726–743.

).

Historia i geopolityka

Pierwsze wzmianki o Lachach na terenie Śląska Cieszyńskiego pochodzą z 1775 r. (Jeřábek 1987: 154Jeřábek 1987: 154 / komentarz/comment/r /
Jeřábek, Richard 1987. „Ethnische und ethnographische Gruppen und Regionen in den böhmischen Ländern (17.-20. Jahrhundert)“, Ethnologia Slavica XIX: 122-164. Bratislava.

). Na terenie północno-wschodnich Moraw nazwa ta pojawia się pod koniec XVIII stulecia (Hosák 1996: 200Hosák 1996: 200 / komentarz/comment/r /
Hosák, Ladislav 1966. „K nejstarším dokladům názvů regionu a jejich obyvatelstva na Moravě a k jejich proměnam“, w: Jaroslava Suchomelová (red.) Strážnice, 1946-1965. Brno: Blok, s. 195-203.

). Bena (1922: 5Bena 1922: 5 / komentarz/comment/r /
Bena, Jan Vojtěch 1922. "Slezská knihovnička", w: Cyprian Lelek: nejpřednější kněz - buditel učitel a zastánce moravců. Opava: Matice opavská.

) pisze o istnieniu mowy laskiej na początku XIX w. i krótko charakteryzuje ją, podając jako jej cechy miękkie brzmienie oraz akcent na przedostatniej sylabie. Šembera (1859: 10Šembera 1859: 10 / komentarz/comment/r /
Šembera, Alois Voitěch 1859. Dějiny řeči a literatury československé. Wien: nakład własny.

) pisze o wschodniej grupie gwary morawskiej:
Jest obecné v pořičí Oderském od Drahotouš a od Kelče v Novojičínsku na východ do Tésínska až za Moravku a k Bohumínu, též v Opavsku rakouském i pruském, až k rozhraní némciny u Krnova a Hlubčic, i polštiny od Bavorova přes Ketř na Bohumín. Obyvatelé krajiny vytčené, nářečím tímto mluvící, slovou od Drahotouš ke Fridku a Bohumínu Laši , v hornatém Ukvaldsku a Frídecku Valaši a v Opavsku Opaváné.

Jest powszechna w dorzeczu Odry od miasta Drahotuše i od Kelcza na terenie Ziemi Nowojiczyńskiej na wschód do Ziemi Cieszyńskiej aż za rzekę Morawkę i do Bogumina, również na Śląsku Opawskim w części austriackiej i pruskiej, aż do granicy języka niemieckiego w pobliżu Karniowa i Głubczyc, i polskiego od Baborowa przez Kietrz do Bogumina. Mieszkańcy opisanego obszaru, mówiący tą gwarą, nazywają się od miasta Drahotuše do Frýdka i Bogumina Lachami, w górzystej części państwa hukwaldzkiego oraz we Frýdku Wołochami a na Śląsku Opawskim Opawianami.
Również Bartoš pisze o gwarze laskiej w 1886 (97Bartoš 1886: 97 / komentarz/comment/r /
Bartoš, František 1886. Dialektologie moravská. T. I. Brno: Matice Moravská.

):
Nářečím, jež tuto lašským nazýváme, mluví se na Opavsku, v úzkém pruhu západního Těšínská, v pruském Slezsku až po Bavorov a Ratiboř a v severovýchodním klíně Moravy, vtěsnaném mezi obojím knížectvím slezským, v okolí měst Frenštáta, Štramberka, Příbora, Brušperka, Moravské Ostravy, Místka a Frydlanta. Hranice jeho jednak od živlu německého, jednak od polštiny na mapě Semberově zcela správně jsou vyznačeny.
Gwary, zwanej laską, używa się na Śląsku Opawskim, w wąskim pasie zachodniego Śląska Cieszyńskiego, na Śląsku Pruskim aż do Baborowa i Raciborza, i w północnowschodnim klinie Moraw, wciśniętym pomiędzy obszar księstwa śląskiego, w okolicach miast Frensztat, Štramberk, Příbor, Brušperk, Morawska Ostrawa, Místek i Frydlant. Granice jej zarówno z żywiołem niemieckim, jak i z językiem polskim na mapie Šembery wyznaczone są całkowicie poprawnie.
Początek XX w. to okres rozwoju regionalizmu kulturowego i językowego na Śląsku. W tym czasie powstał także ruch, którego działacze dążyli do stworzenia kultury literackiej dla mowy śląskiej. Działaczami byli pisarze i poeci: Arnošt Chamrad, Lev Kazík Karminský, Fran Sméja, Anna Tilschová, a po polskiej stronie: Zofia Kossak, Gustaw Morcinek i inni. W takiej sytuacji powstała również koncepcja stworzenia literackiego języka laskiego, który miał poniekąd stworzyć pomost językowy pomiędzy ludnością polską i śląską (Duličenko 2002: 287Duličenko 2002: 287 / komentarz/comment/r /
Дуличенко, Александр Д. [Duličenko] 2002. „Lachisch“, w: M. Okuka (red.): Lexikon der Sprachen des europäischen Ostens. Klagenfurt: Alpen-Adria-Universität Klagenfurt, s. 287-290.


).
Wschodnia granica obszaru występowania gwar laskich na początku XX w. obejmowała południowo-zachodnią część powiatu głubczyckiego, pomiędzy niemieckim obszarem językowym a obszarem występowania gwar śląskich. Granica gwar laskich biegła od Sułkowa (czes. Sulkov) po Sudół w pobliżu Raciborza i na południe w kierunku Chałupek, z wyłączeniem wsi Tłustomosty i Dzielów. Granicę pomiędzy gwarami laskimi a śląskimi wytyczała rzeka Cyna (Psina), która w okolicach Bieńkowic wpada do Odry. Od wschodu z obszarem gwar laskich graniczyły gwarowo polskie wsie: Krzyżanowice, Roszków, Rudyszwałd, Zabełków, Chałupki oraz dalej, na terytorium czeskim: Wierzbica (Vrbice), Lutynia (Lutyně), Datynie Dolne (Dolní Datyně), Datynie Górne (Horní Datyně), Szoboszowice (Soběšovice), Domasławice Dolne (Dolní Domaslavice), Domasławice Górne (Horní Domaslavice), Dobracice (Dobratice), Ligotka Kameralna (Komorní Lhotka), Rzeka (Řeka) (Wyderka 2000: XIIIWyderka 2000: XIII / komentarz/comment/r /
Wyderka Bogusław (red.) 2000. Słownik gwar śląskich. Tom I. Opole: Państwowy Instytut Naukowy.

). W 1909 r. jako wschodnią granicę pasa, określonego jako nienależący do języka polskiego, ale jednocześnie niebędącego też językowo czysto czeskim (morawskim), wyznaczono linię biegnącą wzdłuż wsi: Morawka (czes. Morávka), Noszowice (Nošovice), Wojkowice (Vojkovice), Kocurowice (Kocurovice), Bruzowice (Bruzovice), Kaniowice (Kaňovice), Racimów (Vratimov), Kończyce (Kunčice), Kobłowo (Koblov), Szulerzowice (Šilheřovice), Hać (Hat), Tworków (Tvorkov), Bieńkowice, Bolesław, Borzucin (Borutin), Krzenowice (Křenovice), Szamarzowice (Samborovice), Wielkie Pietrowice (Velké Petrovice), Tłustomosty, Jarowniów (Jaronov), Baborów (Bavorov), łącznie z wyżej wymienionymi miejscowościami (Nitsch 1939: 165Nitsch 1939: 165 / komentarz/comment/r /
Nitsch, Kazimierz 1939. Dialekty polskie Śląska. Tom I. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

). Opis języka laskiego sporządzony przez Łysohorskiego (1934: 100Łysohorski 1934: 100 / komentarz/comment/r /
Łysohorski 1934. Śpiwajuco piaść. Praga: Družstevni prace.

) brzmiał: „Język laski, w ogólnym zarysie, to język mieszkańców północno-wschodnich Moraw, starego Śląska Austriackiego, oraz Ziemi Hluczyńskiej”.


Łysa Góra (czes. Lysá hora, las. Łyso Hora). Nazwa szczytu stała się m.in. inspiracją do stworzenia pseudonimu poetyckiego Óndry Łysohorskiego, jednego z ważniejszych pisarzy i działaczy laskich - fot. T. Wicherkiewicz.


Po II wojnie światowej ma miejsce na terenach laskich wzrost polskiej i czeskiej świadomości narodowej. Podobnie jak w niemal wszystkich krajach tzw. bloku wschodniego prowadzona jest polityka ujednolicania narodowego. Bezpośrednio po zakończeniu wojny uznano na terenie Czechosłowacji istnienie polskiej mniejszości narodowej, natomiast nie uznano etnicznej mniejszości laskiej, morawskiej czy śląskiej (Hannan 2005: 476Hannan 2005: 476 / komentarz/comment/r /
Hannan 2005. “The historical and linguistic background of lachian regionalism and «separatism»” w: Wojciech J.Burszta &Tomasz Kamusella & Sebastian Wojciechowski (red.) Nationalisms across the Globe. An overview of nationalsims in state-endownedand stateless nations. Europe. Vol. 1. Poznań: School of Humanities and Journalism, s. 471-496.

). Narodowość śląską oraz morawską, w przeciwieństwie do laskiej, można było deklarować dopiero w spisie przeprowadzanym w 1991 r. w Czecho-Słowacji oraz w spisach z lat 2001 i 2011 w Republice Czeskiej (SRČR 2012: 786SRČR 2012: 786 / komentarz/comment/r /
Statistická Ročenka České Republiky 2012 (SRČR 2012). Český statistický úřad.

).
Ponadto wzrost znaczenia pisemnej oraz mówionej wersji języków oficjalnych – wspierany przez działania biurokratyczne, szkoły oraz środki masowego przekazu – napływ ludności z pozostałych części Czech oraz Słowacji do głównych ośrodków miejskich, redefinicja pojęcia tożsamości lokalnej, zamazanie granic dialektalnych i etnicznych oraz zmiana statusu społecznego lokalnych dialektów i gwar prowadzą do stopniowego zanikania gwar laskich (Hannan 1996b: 734Hannan 1996b: 734 / komentarz/comment/r /
Hannan 1996b. „The Lachian Literary Language of Óndra Łysohorsky“, w: Michael M. Naydan (red.) The Slavic and East European Journal 40/4. American Association of Teachers of Slavic and East European Languages of the US, s. 726–743.

).
Rozwój wydarzeń na przestrzeni XX oraz początku XXI w. zilustrować można na przykładzie Baborowa (czes. Bavorov). Do około 1900 r. niemal cała rdzenna ludność używała języka morawskiego (tj. laskiego, Wyderka 1984: 14Wyderka 1984: 14 / komentarz/comment/r /
Wyderka, Bogusław 1984. Język mówiony mieszkańców Baborowa na Śląsku Opolskim: Fonologia. Wrocław: Polska Akademia Nauk.

). Jednakże ze względu na trwający od 1870 r. proces germanizacji, opierający się na szkolnictwie oraz działaniach niemieckich duchownych, liczba ta stopniowo malała. Stopniowo zaprzestawano w kościele odprawiania nabożeństw w języku morawskim, a ostatecznie zakończono korzystanie z niego w 1922 r. (Steuer 1937: 4Steuer 1937: 4 / komentarz/comment/r /
Steuer, Feliks 1937. Narzecze baborowskie. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

). W 1925 r. 2800 z 3800 mieszkańców Baborowa i pobliskiego Jarowniowa (Jaronov) uważało się za Niemców. (Wyderka 1984: 82Wyderka 1984: 82 / komentarz/comment/r /
Wyderka, Bogusław 1984. Język mówiony mieszkańców Baborowa na Śląsku Opolskim: Fonologia. Wrocław: Polska Akademia Nauk.

). W 1937 r. Baborów był miejscowością zamieszkaną przez 4335 mieszkańców, z 170 użytkownikami czynnymi i 170 biernymi gwary laskiej (Steuer 1937: 3Steuer 1937: 3 / komentarz/comment/r /
Steuer, Feliks 1937. Narzecze baborowskie. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

). Wyderka (1984: 14Wyderka 1984: 14 / komentarz/comment/r /
Wyderka, Bogusław 1984. Język mówiony mieszkańców Baborowa na Śląsku Opolskim: Fonologia. Wrocław: Polska Akademia Nauk.

) pisze, że liczba mieszkańców w 1976 r. wynosiła 3365 oraz że byli to głównie repatrianci z województw: tarnopolskiego, lwowskiego, stanisławowskiego. W  1984 r. w Baborowie przeważała gwara śląska, natomiast gwara rdzennych mieszkańców miasta straciła swój laski charakter (Wyderka 1984: 84Wyderka 1984: 84 / komentarz/comment/r /
Wyderka, Bogusław 1984. Język mówiony mieszkańców Baborowa na Śląsku Opolskim: Fonologia. Wrocław: Polska Akademia Nauk.

). Istniał pewien rodzaj dyglosji w najmłodszym pokoleniu autochtonów, którzy z mieszanej gwary korzystali w kontakcie z rodziną (Wyderka 1984: 89Wyderka 1984: 89 / komentarz/comment/r /
Wyderka, Bogusław 1984. Język mówiony mieszkańców Baborowa na Śląsku Opolskim: Fonologia. Wrocław: Polska Akademia Nauk.

). Mimo to język użytkowników gwary laskiej ewoluował już wówczas w stronę integracji z językiem Ślązaków (Wyderka 1984: 19, 48Wyderka 1984: 19, 48 / komentarz/comment/r /
Wyderka, Bogusław 1984. Język mówiony mieszkańców Baborowa na Śląsku Opolskim: Fonologia. Wrocław: Polska Akademia Nauk.

), w przypadku najmłodszego pokolenia dążąc do zaniku i unifikacji z językiem polskim, między innymi w związku z wpływem polskiego systemu nauczania (Wyderka 1984: 25, 30Wyderka 1984: 25, 30 / komentarz/comment/r /
Wyderka, Bogusław 1984. Język mówiony mieszkańców Baborowa na Śląsku Opolskim: Fonologia. Wrocław: Polska Akademia Nauk.

). Ludność laska szybko asymilowała się. Liczebność grupy posługującej się odmianą zbliżoną do gwary laskiej była niewielka i ograniczała się do najstarszego pokolenia (Wyderka 1984: 82Wyderka 1984: 82 / komentarz/comment/r /
Wyderka, Bogusław 1984. Język mówiony mieszkańców Baborowa na Śląsku Opolskim: Fonologia. Wrocław: Polska Akademia Nauk.

). W 2000 r. na terenie Baborowa nie było już ludności rdzennej (Wyderka 2000: XIIIWyderka 2000: XIII / komentarz/comment/r /
Wyderka Bogusław (red.) 2000. Słownik gwar śląskich. Tom I. Opole: Państwowy Instytut Naukowy.

).
Poza granicami Polski i Czech warto wspomnieć też o grupie emigrantów posługujących się na terenie Teksasu gwarami mieszanymi pochodzącymi od gwar laskich. Robert Janák (1989: 57-58Janák 1989: 57-58 / komentarz/comment/r /
Janák, Robert 1989. „Texas Czech tombstones: A unique genealogical source“, w: Sborník příspěvků. IV Setkání genealogů a heraldiků. Ostrava, s. 54-59.

) pisze, że napisy nagrobne na terenie badanych przez niego parafii (Praha Catholic Cemetery, Fayette County; St Mary’s Catholic Cemetery, Lavaca) świadczą o fakcie, że łącznie około 40% imigrantów mieszkających na tym terenie miało korzenie laskie. Grupa ta była zatem, przynajmniej z początku, liczna - jak podaje Gallup (1998: 5Gallup 1998: 5 / komentarz/comment/r /
Gallup, Sean N. 1998. Journeys into Czech-Moravian Texas. College Station, TX: TAMU Press.

) łączna liczba mieszkańców Teksasu, którzy zgodnie ze spisami ludności jako pierwszego języka używali czeskiego, wynosiła 49 929 w 1920 r. i 62 680 w 1940 r. Powyższe dane mogą pośrednio świadczyć również o liczebności grupy o pochodzeniu laskim. Badanie Janáka objęło napisy nagrobne do lat 1970-tych włącznie i, mimo postępującej amerykanizacji grupy, w ostatniej dekadzie badania postawiono jeszcze kilka nagrobków z inskrypcjami w języku czeskim.
Cechy języka używanego w Teksasie zostały przez Perkowskiego (1978: 142Perkowski 1978: 142 / komentarz/comment/r /
Perkowski, Jan L. 1978. „Some Notes on a Literary Text in Texas Czech“, w: Clinton Machann (red.) The Czechs in Texas: A Symposium. College Station, TX: TAMU Press.

) opisane jako w większości laskie. Różni się on od współczesnego standardu czeskiego w zakresie dwóch znaczących cech: braku iloczasu, brak akcentu na przedostatniej sylabie. Obie te cechy są typowe dla gwar laskich. Również słownictwo owych dialektów teksańskich różni się znacznie od współczesnego standardu czeskiego. Chodzi o różnice leksykalne, które ogólnie rzecz biorąc odróżniają Morawy od Czech właściwych, podobnie jak o wpływy niemieckie, słowackie, polskie oraz wołoskie, które albo nigdy nie trafiły do standardowego języka czeskiego, albo zostały usunięte z języka literackiego (Hannan 1996aHannan 1996a / komentarz/comment/r /
Hannan 1996a. „Ethnic identity among the Czechs and Moravians of Texas“, w: John J. Bukowczyk (red.) Journal of American Ethnic History 15/4. Illinois: University of Illinois Press, s. 3-31.

). Ludność morawska w Teksasie tradycyjnie określała swoją mowę jako moravsky, po moravsky lub po morawsku. Określenia te odzwierciedlają terminologię z początków XX w., zanim jeszcze nazwa laski trafiła do powszechnego użytku. Korespondencję w języku laskim prowadził i publikował m.in. redaktor morawskiej gazety Svoboda, Augustin Haidušek (Hannan 1996aHannan 1996a / komentarz/comment/r /
Hannan 1996a. „Ethnic identity among the Czechs and Moravians of Texas“, w: John J. Bukowczyk (red.) Journal of American Ethnic History 15/4. Illinois: University of Illinois Press, s. 3-31.

).
Z kolei Dutkova-Cope (2001Dutkova-Cope 2001 / komentarz/comment/r /
Dutkova-Cope, Lida. 2001. „The Language of Czech Moravians in Texas: Do you know what párknu káru u hauza means?”, w: Pamela Anderson-Mejías & Hugo A. Mejías (red.) Southwest Journal of Linguistics 20/2. Edinburg: University of Texas-Pan American, s. 51-84.

) pisze o języku imigrantów jako o powstałym w wyniku półtora stulecia kontaktu między amerykańską odmianą języka angielskiego, a gwarami północnowschodnich Moraw, opartym na gwarach laskich, wołoskich i częściowo hanackich.
Współcześnie znajomość wszelkich wariantów języka czeskiego oraz dialektów morawskich wydaje się umiejętnością niezwykle rzadką (Cope 2001a: 80-104Cope 2001a: 80-104 / komentarz/comment/r /
Dutkova-Cope, Lida 2001a. “The Future of Czech in Texas: How can you learn something if it’s not offered to you?”, w: Clinton Machann (red.) KOSMAS: Czechoslovak And Central European Journal 14/2. Washington: Czechoslovak Society of Arts and Sciences, s. 80-104.

; Gallup 1998: 95Gallup 1998: 95 / komentarz/comment/r /
Gallup, Sean N. 1998. Journeys into Czech-Moravian Texas. College Station, TX: TAMU Press.
).

Mitologia pochodzenia

Gwary laskie oraz ludność posługująca się nimi nie są związane wieloma znaczącymi zdarzeniami historycznymi, wokół których możliwe byłoby tworzenie świadomości narodowej. Priestley (2008: 68Priestley 2008: 68 / komentarz/comment/r /
Priestley, Tom 2008. "Promoting 'Lesser-used' Languages Through Translation", w: TranscUlturAl  I: 68-80. http://ejournals.library.ualberta.ca/index.php/TC/article/view/4143/3388.
), pisząc o języku laskim, uznaje go w kontekście braku znaczących osiągnięć literackich w przeszłości (nie licząc prób wspomnianych niżej) oraz niewielkiej liczby mówców za język „niepełnokrwisty” (pedigree-challenged).
W przeszłości miały jednak miejsce próby rozbudzenia tożsamości narodowej wśród ludności zamieszkującej Laszczyznę. Podejmował je przede wszystkim laski pisarz Óndra Łysohorsky (właśc. Erwin Goj). W swojej twórczości podkreślał on istnienie wspólnoty językowej i odrębność etniczną ludności zamieszkującej Laszczyznę. Znaczna część jego argumentacji oparta jest na perspektywie marksistowskiej; ważnym elementem jest niekorzystna sytuacja narodu laskiego w warunkach feudalnych i kapitalistycznych (Duliczenko 2004: 182-183Duliczenko 2004: 182-183 / komentarz/comment/r /
Дуличенко, Александр Д. [Duličenko] 2004. Славянские литературные микроязыки II. Образцы текстов. Tartu.
).
Tworząc swój pseudonim literacki, Łysohorsky oparł się na dwóch lokalnych symbolach, które mogły stanowić podstawę do stworzenia poczucia odrębności i wspólnoty: rozbójnika i bohatera ludowego Andrzeja Szebesty (Óndra Šebesta, 1680-1715) oraz Łysej Góry (czes. Lysá hora, las. Łyso Hora), najwyższego szczytu Beskidu Morawsko-Śląskiego, stanowiącego bazę wypadową Šebesty. Šebesta słynął z napadów na przejeżdżających kupców; we wstępie do jednego z rosyjskich przekładów wierszy Łysohorskiego nazwany został przywódcą lokalnego powstania chłopskiego przeciw możnowładcom niemieckim  (Łysohorsky 1945: 3Łysohorsky 1945: 3 / komentarz/comment/r /
Łysohorsky, Ondra 1945. Песни о солнце и о земле. Москва, ОГИЗ.

), por. strona internetowa zawierająca podania o Šebescie: ondrasovo.tesinske-beskydy.cz/pl/gdzie_wszedzie_byl_ondraszek.html. W pewnym stopniu wiąże się z tym twórczość literacka Łysohorskiego - niektóre jego utwory dotyczą wykorzystania ludności oraz ziem Laszczyzny przez siły zewnętrzne (Hannan 1996b: 728-729Hannan 1996b: 728-729 / komentarz/comment/r /
Hannan, Kevin 1996b. „The Lachian Literary Language of Óndra Łysohorsky“, w: Michael M. Naydan (red.) The Slavic and East European Journal 40/4. American Association of Teachers of Slavic and East European Languages of the US, s. 726–743.

; Duliczenko 1992: 105Duliczenko 1992: 105 / komentarz/comment/r /
Дуличенко, Александр Д. [Duličenko] 1992. „Феномен Ондры Лысогорского: Один человек - один язык”, w: Karel Bogar (red.) Umělecký a lidský odkaz básníka Óndry Łysohorského. Frýdek-Místek: Muzeum Beskyd, s. 104-113.
).
Kod ISO
brak kodu [1]przyp01 / komentarz/comment /
http://www.loc.gov/standards/iso639-2/php/English_list.php oraz http://www.sil.org/iso639-3/codes.asp

Przypisy, załączniki i bibliografia