Pokrewieństwo i tożsamość

Rodzina językowa

W The Ethnologue (http://www.ethnologue.com/show_country.asp?name=CZ) gwary laskie opisane zostały jako dialekt języka czeskiego, zrozumiały dla wszystkich użytkowników dowolnego dialektu czeskiego lub słowackiego:

języki indoeuropejskie → słowiańskie → zachodniosłowiańskie → czesko-słowackie → język czeski [ces]: dialekt laski

Podobnie na podstawie materiałów Observatoire linguistique gwary laskie uznać należy za dialekty czeskiego, z tą różnicą, że zostały tu one zaliczone do dialektów przejściowych (http://www.linguasphere.info/spip.php?page=variety&id_variety=1019127).

Podobieństwo językowe

Analizując gwary laskie w kontekście ich dzisiejszego rozwoju, można uznać je raczej za gwary języka czeskiego (Karaś 1958: 295Karaś 1958: 295 / komentarz/comment/r /
Karaś, Mieczysław 1958. „Z problematyki gwar mieszanych i przejściowych“, w: Kazimierz Nitsch (red.) Język Polski 38/4. Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, s. 286-296.
; Lotko 1959: 291Lotko 1959: 291-292 / komentarz/comment/r /
Lotko, Edward 1959. „W sprawie gwar mieszanych i przejściowych“, w: Kazimierz Nitsch (red.) Język Polski 39/4. Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, s. 291-295.
; Hannan 1996b: 733Hannan 1996b: 733 / komentarz/comment/r /
Hannan, Kevin 1996b. „The Lachian Literary Language of Óndra Łysohorsky“, w: Michael M. Naydan (red.) The Slavic and East European Journal 40/4. American Association of Teachers of Slavic and East European Languages of the US, s. 726–743.

; Duličenko 2002: 288Duliczenko 2002: 288 / komentarz/comment/r /
Дуличенко, Александр Д. [Duličenko] 2002. „Lachisch“, w: M. Okuka (red.): Lexikon der Sprachen des europäischen Ostens. Klagenfurt: Alpen-Adria-Universität Klagenfurt, s 287-290.

). Encyklopedia wiedzy o języku polskim (Urbańczyk 1978: 113Urbańczyk 1978: 113 / komentarz/comment/r /
Urbańczyk, Stanisław (red.) 1978. Encyklopedia wiedzy o języku polskim. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.

) uznaje je za gwary czeskie z dużą liczbą cech polskich. Z drugiej strony, jak podkreśla E. Lotko (1959: 291-292Lotko 1959: 291-292 / komentarz/comment/r /
Lotko, Edward 1959. „W sprawie gwar mieszanych i przejściowych“, w: Kazimierz Nitsch (red.) Język Polski 39/4. Kraków: Towarzystwo Miłośników Języka Polskiego, s. 291-295.
), również to stanowisko poddawane było krytyce. Na przykład zdaniem Dejny „granicą języków polskiego i czeskiego jest, jeśli nie cały teren dialektu laskiego, to przynajmniej szeroki pas północno-wschodni, typowo i silnie przejściowych jego gwar” (1953: 247Dejna 1953: 247 / komentarz/comment/r /
Dejna, Karol 1953. Polsko-laskie pogranicze językowe na terenie Polski. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.

). Kwestią sporną pozostaje również przynależność gwar laskich rozpatrywana w kontekście historycznym.
Pisząc o polsko-czeskich dialektach granicznych, Kulbakin (1903: 138Kulbakin 1903: 138 / komentarz/comment/r /
Кульбакин, С.М. [Kulbakin] 1903. „К истории и диалектологии польского языка“, w: Сборник отделения русского языка и словесности Императорской Академии Наук LXXIII. Sankt Petersburg: Императорскаця Акадкмия Наукъ.

) dialekt górnoostrawski nazywa przechodnim czesko-polskim. Podobnie Nitsch, opisując język terenów laskich, wspomina o przechodnim dialekcie czesko-polskim (1939: 164Nitsch 1939: 164 / komentarz/comment/r /
Nitsch, Kazimierz 1939. Dialekty polskie Śląska. Tom I. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

), wskazując jednocześnie na prawdopodobne ważenie się wpływów polskich i czeskich jeszcze w okresie przedhistorycznym (1939: 177Nitsch 1939: 177 / komentarz/comment/r /
Nitsch, Kazimierz 1939. Dialekty polskie Śląska. Tom I. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

). Zaręba (1961: 83Zaręba 1961: 83 / komentarz/comment/r /
Zaręba, Alfred 1961. Śląskie teksty gwarowe. Kraków: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.

) stwierdza, że dialekty laskie są wynikiem długotrwałego wzajemnego oddziaływania na siebie języka polskiego i czeskiego. Podkreśla też obecność leksykalnych wpływów języka czeskiego.
Niektórzy językoznawcy, w tym wielu językoznawców polskich, zwracają uwagę na historyczny związek oraz cechy wspólne gwar laskich z językiem polskim. W ten sposób pisze o nich m.in. Stieber (1934: 30Stieber 1934: 30 / komentarz/comment/r /
Stieber, Zdzisław 1934. Geneza gwar laskich. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.

). Podobnie Bąk (1974: 160Bąk 1974: 160 / komentarz/comment/r /
Bąk, Stanisław 1974. Mowa polska na Śląsku. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich.

) klasyfikuje gwary laskie jako południowo-zachodnio-cieszyńskie gwary języka polskiego, pisząc, że wykazują one szereg cech czeskich, bądź ściślej morawskich. Jednocześnie w legendzie mapki opracowanej wg Bąka i Rosponda (Bąk 1974: 16Bąk 1974: 16 / komentarz/comment/r /
Bąk, Stanisław 1974. Mowa polska na Śląsku. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich.

) gwary laskie istnieją jako mieszane gwary polsko-czeskie. Również Hannan (1996b: 732Hannan 1996b: 732 / komentarz/comment/r /
Hannan, Kevin 1996b. „The Lachian Literary Language of Óndra Łysohorsky“, w: Michael M. Naydan (red.) The Slavic and East European Journal 40/4. American Association of Teachers of Slavic and East European Languages of the US, s. 726–743.

) podkreśla, że system spółgłosek gwar laskich posiada pewne znaczące cechy fonologiczne wspólne z polskim. Z kolei Duliczenko (2002: 288Duliczenko 2002: 288 / komentarz/comment/r /
Дуличенко, Александр Д. [Duličenko] 2002. „Lachisch“, w: M. Okuka (red.): Lexikon der Sprachen des europäischen Ostens. Klagenfurt: Alpen-Adria-Universität Klagenfurt, s 287-290.

) wymienia następujące cechy ogólnośląskie: brak rozróżnienia między krótkimi i długimi samogłoskami, stały akcent na przedostatniej sylabie, rozróżnienie na miękkie [l] i twarde [ł], niesylabiczne [l] i [r], zmiana [t’] na [ć], a [d’] na [dz’] lub [dž].
Z drugiej strony, często podkreślany jest również związek historyczny z językiem czeskim. Polívka (1900: 314Polívka 1900: 314 / komentarz/comment/r /
Polívka, Jiří 1900. „Loriš’ schlesicher, oberostrauer Dialekt“, w: V. Jagič (red.) Archiv für slavische philologie XXII. Berlin: Berlin Weidmannsche Buchhandlung, s. 314-316.

) nazywa gwary laskie dialektami mieszanymi czesko-polskimi oraz wysnuwa teorię o powstaniu tych gwar w wyniku zmieszania języka osiadłej ludności czesko-słowackiej z nowszym napływem polskim (1902: 118Polívka 1902: 118 / komentarz/comment/r /
Polívka, Jiří 1902. „Ke sporu českopolskému v Těšinsku“, w: Adolf Černy (red.) Slovanský Přehled IV. Praga: Slovanský Výbor v Praze, s. 117-119.

). Można stwierdzić, iż wśród lingwistów czeskich istnieje konsensus, zgodnie z którym, mimo że gwary laskie posiadają cechy wspólne z językiem polskim (wiele z tych cech wspólnych pochodzi z XIII – XVI w.) (Lamprecht 1968: 147-149Lamprecht 1968, 147-149 / komentarz/comment/r /
Lamprecht, Arnošt 1968. „Přechodové dialekty a jejich význam pro poznání vzájjemných vztahů slovanských jazyků”, w: Bohuslav Havránek (red.) Československé přednášky pro VI. mezinárodní sjezd slavistů v Praze. Praha: Akademia, s. 145-154.

) oraz słowackim, to są to cechy wynikające ze zmian zachodzących wewnętrznie i niezależnych od tych dwóch języków. Zgodnie z tym punktem widzenia gwary laskie stanowią jedną z czterech głównych grup tradycyjnych dialektów czeskich (Trávníček 1927Trávníček 1927 / komentarz/comment/r /
Trávníček, František 1927. Příspěvky k dějinám českého jazyka. Brno: Filozofická Fakulta Masarykovu University.

; Stieber 1934Stieber 1934 / komentarz/comment/r /
Stieber, Zdzisław 1934. Geneza gwar laskich. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
; Dejna 1953Dejna 1953 / komentarz/comment/r /
Dejna, Karol 1953. Polsko-laskie pogranicze językowe na terenie Polski. Łódź: Łódzkie Towarzystwo Naukowe.
, 1955Dejna 1955 / komentarz/comment/r /
Dejna, Karol 1955. „Z zagadnień polsko-czeskiego pogranicza językowego”, w: Milan Kudělka (red.) Česko-polský sborník vědeckých prací. Praha: Státní pedagogické nakladatelství, s. 113-131.
; Lamprecht 1954Lamprecht 1954 / komentarz/comment/r /
Lamprecht, Arnošt 1954. „Z jazykového zeměpisu lašskeho”, w: Stanislav Králík (red.) Adolfu Kellnerovi. Sborník jazykovědných studií. Opava: Slezský studijní ústav, s. 34-43.
; Skulina 1959: 9Skulina 1959: 9 / komentarz/comment/r /
Skulina, Josef 1959. Poezie a nářečí hornoostravské. Těšínsko    .

; Balhar 1974: 157Balhar 1974: 157 / komentarz/comment/r /
Balhar, Jan 1974. Skladba lašskych nářečí. Praha: Akademia.
). Również Stieber (1956: 53Stieber 1956: 53 / komentarz/comment/r /
Stieber, Zdzisław 1956. Zarys dialektologii je̜zyków zachodniosłowiańskich z wyborem tekstȯw gwarowych. Warszawa: Polska Akademia Nauk.

) o sytuacji sprzed II wojny światowej pisze, że okolice Opawy, pas Śląska Cieszyńskiego nad rzeką Ostrawicą i wciśnięty między Opawskie i Cieszyńskie klin Moraw były pod względem językowym czeskie. Gwarami czeskimi mówiło się w częściach powiatów raciborskiego i głubczyckiego. Z drugiej strony, nie stwierdza on, że laski ma pochodzenie czeskie, przypuszcza też możliwość istnienia etnicznego elementu polskiego w przeszłości (1956: 86Stieber 1956: 86 / komentarz/comment/r /
Stieber, Zdzisław 1956. Zarys dialektologii je̜zyków zachodniosłowiańskich z wyborem tekstów gwarowych. Warszawa: Polska Akademia Nauk.

). Jak pisze Hannan część elementów wspólnych z językiem czeskim (brak samogłosek nosowych, przestawka w grupach *TolT, *TorT, przejście [*g] w [h]) odróżnia gwary laskie od gwar śląskich, które w tym właśnie zakresie przypominają język polski. Jednak jeśli uznać je za gwary języka czeskiego, okazują się one być najbardziej oddalonymi od standardu tego języka. (Hannan 1996b: 732Hannan 1996b: 732 / komentarz/comment/r /
Hannan, Kevin 1996b. „The Lachian Literary Language of Óndra Łysohorsky“, w: Michael M. Naydan (red.) The Slavic and East European Journal 40/4. American Association of Teachers of Slavic and East European Languages of the US, s. 726–743.

). Gwary te posiadają także wiele elementów wspólnych z dialektami wschodniosłowackimi (van Wijk 1935: 52-60van Wijk 1935: 52-60 / komentarz/comment/r /
Wijk, Nicholas van 1935. „Ostslovakisch und lachisch”, w: Ludovít Novák (red.) Sborník Matice Slovenskej XIII. Turčiansky Svätý Martin: Matica slovenská, s. 52-60.

). Hannan (1996b: 732Hannan 1996b: 732 / komentarz/comment/r /
Hannan, Kevin 1996b. „The Lachian Literary Language of Óndra Łysohorsky“, w: Michael M. Naydan (red.) The Slavic and East European Journal 40/4. American Association of Teachers of Slavic and East European Languages of the US, s. 726–743.

) podkreśla również, że gwary laskie posiadają wiele cech wspólnych z dialektem zachodniosłowackim – o wiele więcej niż z dialekem środkowosłowackim, zgodnie z którym oparty jest obecny standard słowackiego.
Odrębny przedmiot badań stanowi literacki mikrojęzyk laski, o którym Duliczenko (1992: 110Duliczenko 1992: 110 / komentarz/comment/r /
Дуличенко, Александр Д. [Duličenko] 1992. „Феномен Ондры Лысогорского: Один человек - один язык”, w: Karel Bogar (red.) Umělecký a lidský odkaz básníka Óndry Łysohorského. Frýdek-Místek: Muzeum Beskyd, s. 104-113.

) pisze, że stanowi mieszaninę wpływów polskich, czeskich, górnoostrawskiej gwarowej bazy językowej oraz słowotwórstwa Ó. Łysohorskiego. O przynależności laskiego do czeskiej literatury pisze m.in. J. Rumler, redaktor wydania Aj lašske řéky płynu do mořa w 1958 r., oraz krytyk M. Horvat, autor posłowia do słowackiego przekładu wierszy Łysohorskiego z 1960 r. (Duliczenko 1992: 107Duliczenko 1992: 107 / komentarz/comment/r /
Дуличенко, Александр Д. [Duličenko] 1992. „Феномен Ондры Лысогорского: Один человек - один язык”, w: Karel Bogar (red.) Umělecký a lidský odkaz básníka Óndry Łysohorského. Frýdek-Místek: Muzeum Beskyd, s. 104-113.

).

Język czy dialekt / grupa dialektów?

Jak pisze Łysohorsky (1934: 100Łysohorski 1934: 100 / komentarz/comment/r /
Łysohorski 1934. Śpiwajuco piaść. Praga: Družstevni prace.

) język laski składa się z kilku gwar, które razem tworzą własny organizm językowy. Z kolei Šembera pisze o dialekcie laskim i wprowadza jego podział: „Rozeznává se v ném různořecí troje: a) Jičínské, b) Ostravické a c) Opavské ( 1859: 10Šembera 1859: 10 / komentarz/comment/r /
Šembera, Alois Voitěch 1859. Dějiny řeči a literatury československé. Wien: nakład własny.

)”. Jak twierdzi Hannan większość badaczy uznaje gwary laskie za część kontinuum dialektalnego, które obejmuje trzy graniczące z sobą, powiązane genetycznie dialekty. Niektóre izoglosy[2]przyp02 / komentarz/comment /
Izoglosa - linia nanoszona na mapę językową, służy do wyznaczania zasięgu występowania danej cechy językowej.
opisujące laski mają znaczenie przy odróżnianiu języków standardowych (Hannan 1996b: 730Hannan 1996b: 730 / komentarz/comment/r /
Hannan 1996b. „The Lachian Literary Language of Óndra Łysohorsky“, w: Michael M. Naydan (red.) The Slavic and East European Journal 40/4. American Association of Teachers of Slavic and East European Languages of the US, s. 726–743.

) Dodatkowo, Hannan wprowadza podział gwar laskich na 3 podgrupy: zachodnią lub opawską (okolice Opawy (czes. Opava), Hulczyna (czes. Hlučín)); wschodnią lub ostrawską (po obu stronach rzeki Ostrawicy: okolice Ostrawy (Ostrava), Frydlandu (Frýdlant), Frydek-Mistka (Frýdek-Místek)); południową lub morawską, (okolice miast Příbor, Štramberk i Frenštat pod Radhoštěm) (Stieber 1956: 83Stieber 1956: 83 / komentarz/comment/r /
Stieber, Zdzisław 1956. Zarys dialektologii je̜zyków zachodniosłowiańskich z wyborem tekstów gwarowych. Warszawa: Polska Akademia Nauk.

). Izoglosy pomiędzy tymi grupami gwar to np.:

1. izoglosa oznaczająca przejście [á > o], charakteryzujące dialekty wschodnie,
2. izoglosa stanowiąca granicę przejścia [o > u] oraz [e > y] przed spółgłoskami nosowymi, np. strum 'drzewo', jelin 'jeleń'.

Podobne cechy można odnaleźć w sąsiednich dialektach na terenie Polski. Izoglosy dzielące Laszczyznę świadczą o tym, że obszar ten był terenem peryferyjnym, odległym od centrów zmian językowych w czeskim, polskim i słowackim. (Hannan 1996b: 733Hannan 1996b: 733 / komentarz/comment/r /
Hannan, Kevin 1996b. „The Lachian Literary Language of Óndra Łysohorsky“, w: Michael M. Naydan (red.) The Slavic and East European Journal 40/4. American Association of Teachers of Slavic and East European Languages of the US, s. 726–743.

). Brak w historii pojedynczego miasta, które mógłoby pełnić funkcję ośrodka zmian językowych spowodowało, że izoglosy na terenie Laszczyzny odzwierciedlają ślady przemian zachodzących na terenach sąsiednich (Hannan 2005: 472Hannan 2005: 472 / komentarz/comment/r /
Hannan, Kevin 2005. “The historical and linguistic background of lachian regionalism and «separatism»” w: Wojciech J.Burszta & Tomasz Kamusella & Sebastian Wojciechowski (red.) Nationalisms across the Globe. An overview of nationalsims in state-endownedand stateless nations. Europe. Vol. 1. Poznań: School of Humanities and Journalism, s. 471-496.

)
Dodatkowo Kellner (1946Kellner 1946 / komentarz/comment/r /
Kellner, Adolf 1946. Východolašska nařeči. T. I. Brno: Melantrich.

, 1949Kellner 1949 / komentarz/comment/r /
Kellner, Adolf 1949. Východolašska nařeči II. Brno: Melantrich.
) zalicza do gwar laskich także dialekt używany na terenie Zaolzia. Zgodnie z fonologią i morfologią jest to jednak dialekt języka polskiego (Hannan 1996b: 740Hannan 1996b: 740 / komentarz/comment/r /
Hannan, Kevin 1996b. „The Lachian Literary Language of Óndra Łysohorsky“, w: Michael M. Naydan (red.) The Slavic and East European Journal 40/4. American Association of Teachers of Slavic and East European Languages of the US, s. 726–743.

).
Wśród gwar laskich rolę szczególną odegrała gwara górnoostrawska będąca podstawą literackiego mikrojęzyka laskiego (Duličenko 2002: 287Duličenko 2002: 287 / komentarz/comment/r /
Дуличенко, Александр Д. [Duličenko] 2002. „Lachisch“, w: M. Okuka (red.): Lexikon der Sprachen des europäischen Ostens. Klagenfurt: Alpen-Adria-Universität Klagenfurt, s. 287-290.


). Charakterystyczne dla niej cechy to: zmiana samogłoski nosowej [e] w [i] lub [y], oraz [o] w [u], istnienie podwójnych spółgłosek, występowanie 3 form czasu przeszłego: ja sym pisoł, pisołch, joch pisoł (Duličenko 2002: 288Duliczenko 2002: 288 / komentarz/comment/r /
Дуличенко, Александр Д. [Duličenko] 2002. „Lachisch“, w: M. Okuka (red.): Lexikon der Sprachen des europäischen Ostens. Klagenfurt: Alpen-Adria-Universität Klagenfurt, s 287-290.

).

Status wg samych mówców i w opinii otoczenia

Próbą nadania statusu odrębnego języka było powstanie laskiego mikrojęzyka literackiego, którego twórcą był poeta Óndra Łysohorsky. Przez cały okres publikowania prac w tym języku wzbudzał on znaczne kontrowersje (Pešta 1992: 78-90Pešta 1992, 78-90 / komentarz/comment/r /
Pešta, Pavel 1992. „Spory o dílo a teorie Ó. Łysohorskeho v třicatých”, w: Karel Bogar (red.) Umělecký a lidský odkaz básniká Óndry Łysohorského. Frýdek-Místek: Muzeum Beskyd, s. 78-94.

). Chociaż poezja Łysohorskiego zyskała uznanie w oczach F. X. Šaldy (jednego z bardziej znanych ówczesnych krytyków czeskich oraz autora wstępu do utworu Śpiwajuco Piaść), a także m.in. Jaroslava Seiferta, K. Jírečka, B. Vaclavka, J. Hory oraz P. Eisnera (Duliczenko 1992: 106Duliczenko 1992: 106 / komentarz/comment/r /
Дуличенко, Александр Д. [Duličenko] 1992. „Феномен Ондры Лысогорского: Один человек - один язык”, w: Karel Bogar (red.) Umělecký a lidský odkaz básníka Óndry Łysohorského. Frýdek-Místek: Muzeum Beskyd, s. 104-113.

), wielu czeskich krytyków zareagowało negatywnie na nowy język literacki oraz na jego koncepcję laskiej tożsamości etnolingwistycznej. Zgodnie z opiniami niektórych, nazwa laski sugerowała do pewnego stopnia pochodzenie polskie (Hannan 1996b: 727Hannan 1996b: 727 / komentarz/comment/r /
Hannan, Kevin 1996b. „The Lachian Literary Language of Óndra Łysohorsky“, w: Michael M. Naydan (red.) The Slavic and East European Journal 40/4. American Association of Teachers of Slavic and East European Languages of the US, s. 726–743.

). Krytytka literackiego mikrojęzyka laskiego dotyczyła także kryteriów pozalingwistycznych: J. Skulina (1959: 9Skulina 1959: 9 / komentarz/comment/r /
Skulina, Josef 1959. Poezie a nářečí hornoostravské. Těšínsko    .

) twierdził że „w okresie rozwoju poziomu ekonomicznego, społecznego i kulturowego obszarów Frydka (Frýdek) i Cieszyna, oraz przydatności zarówno polskiego, jak i czeskiego języka literackiego, zbiór wierszy, stworzonych w lokalnej gwarze jest zjawiskiem zanadto regionalnym”. Literacki mikrojęzyk laski był uznawany był też za próbę obleczenia leksyki czeskiej w polską fonologię (Pallas 1960: 456-460Pallas 1960: 456-460 / komentarz/comment/r /
Pallas, Ladislav 1960. „K problematyce Óndry Łysohorského”, w: Slezský sborník LVIII. Opava: Slezský ústav Československé akademie věd, s. 443-471.

) oraz za stylizację gwarową (Pallas 1970: 96Pallas 1970: 96 / komentarz/comment/r /
Pallas, Ladislav 1970. Jazyková otázka a podmínky vytváření národního vědomí ve Slezsku. Opava: Publikace Slezského ústavu ČSAV.

).
Twierdzono również, że literacki język laski nie reprezentuje żadnej autentycznej formy językowej – opierając się na dialekcie laskim używanym w górnym biegu rzeki Ostrawicy Łysohorsky korzystał także z pozostałych laskich odmian regionalnych. (Duliczenko 1993: 157Duliczenko 1993: 157 / komentarz/comment/r /
Дуличенко, Александр Д. [Duličenko] 1993. „Литературная ляштина Ондры Лысогорского в контексте западнославянских языков и в связи с литературными микроязыками современной Славии”, w: Х. И. Толстой (red.) Славянское языкознание. XI Международный съезд славистов. Москва: Наука, s. 151-161.

). Jak stwierdził z kolei sam Łysohorsky (1935a: 775-776Łysohorsky 1935a: 775-776 / komentarz/comment/r /
Łysohorsky, Óndra 1935. Hłos hrudy. Praga: Družstevni prace.

), jego twórczość literacka nie miała na celu kopiowania lingwistycznych metod terenowych – literacka wersja języka laskiego stworzona została w celu opisu przemyśleń i uczuć, do czego potoczny język laski górnego biegu Ostrawicy po prostu się nie nadawał.
Dialekt górnoostrawski, stanowiący podstawę literackiego mikrojęzyka laskiego, używany jest na terenach położonych na południowy wschód od miejscowości Frydek-Mistek (czes. Frýdek-Místek) wzdłuż górnego biegu rzeki Ostrawicy (Loriš 1899Loriš, 1899 / komentarz/comment/r /
Loriš, Jan 1899. “Rozbor podřečí hornostravkého ve Slezsku”, w: Rozpravy České akademie Cisaře Františka Josefa pro vědy, slovesnost a umění VII. Praha: Akademia, s. 3-82.

). Tworząc swój język literacki, Łysohorsky opierał się również na pracach dialektologicznych Šembery (1864Šembera 1864 / komentarz/comment/r /
Šembera, Alois Voitěch 1864. Základové dialektologie československé. Vien: Leopold Sommers.
) Bartoša (1886Bartoš 1886: 97 / komentarz/comment/r /
Bartoš, František 1886. Dialektologie moravská. T. I. Brno: Matice Moravská.

, 1895Bartoš 1895 / komentarz/comment/r /
Bartoš, František 1895. Dialektologie moravská. T. II. Brno: Matice Moravská.

) oraz Loriša (Duliczenko 1992: 108Duliczenko 1992: 108 / komentarz/comment/r /
Дуличенко, Александр Д. [Duličenko] 1992. „Феномен Ондры Лысогорского: Один человек - один язык”, w: Karel Bogar (red.) Umělecký a lidský odkaz básníka Óndry Łysohorského. Frýdek-Místek: Muzeum Beskyd, s. 104-113.

).

Tożsamość

Współcześnie termin laski odnosi się raczej do języka/dialektu niż do obszaru geograficznego lub do grupy etnicznej (Hannan 1996b: 730Hannan 1996b: 730 / komentarz/comment/r /
Hannan 1996b. „The Lachian Literary Language of Óndra Łysohorsky“, w: Michael M. Naydan (red.) The Slavic and East European Journal 40/4. American Association of Teachers of Slavic and East European Languages of the US, s. 726–743.

). Sama Laszczyzna – czy to jako region etnograficzny, czy językowy  – posiada trudny do określenia obszar: oprócz naturalnej granicy ze Słowacją na południu, w postaci łańcucha Beskidów, granice tego regionu nie pokrywają się z żadną granicą polityczną, historyczną czy geograficzną. Ogólnie rzecz biorąc, obejmuje ona tereny północno-wschodnich Czech, pomiędzy granicą z Polską i Słowacją, z głównymi miastami Ostrawą i Opawą. Za charakterystyczny element należy tu uznać Bramę Morawską, która stanowi naturalne przejście pomiędzy Sudetami i Karpatami. Przebiegały tędy zatem szlaki handlowe z południa Europy nad Morze Bałtyckie (np. szlak bursztynowy) oraz szlaki z Polski do Czech. Obszar wielokrotnie przechodził z rąk do rąk, pozostając na przestrzeni wieków pod wpływem władców Polski, Czech, Węgier i Austrii (Hannan 1996b: 729Hannan 1996b: 727 / komentarz/comment/r /
Hannan, Kevin 1996b. „The Lachian Literary Language of Óndra Łysohorsky“, w: Michael M. Naydan (red.) The Slavic and East European Journal 40/4. American Association of Teachers of Slavic and East European Languages of the US, s. 726–743.

).
Zagadnienia związane z tożsamością regionalną obecnie podejmowane są głównie przez lokalne instytucje kulturalne na terenach morawskich, jak np. Miejski Ośrodek Kultury w Krzanowicach, w którym w latach 2000 – 2012 zorganizowano trzykrotnie konferencje popularnonaukowe poświęcone tożsamości morawskiej na pograniczu polsko-czeskim (Dziedzictwo kulturowe pogranicza śląsko-morawskiego w roku 2000, Przeobrażenia kulturowe na pograniczu śląsko-morawskim w 2007 roku oraz Tożsamość morawska na pograniczu polsko-czeskim w roku 2012) (Wasiczek 2012: 3Wasiczek 2012: 3 / komentarz/comment/r /
Wasiczek, Marian 2012. „Słowo wstępne”, w: Marian Wasiczek (red.) Tożsamość morawska na pograniczu polsko–czeskim. Racibórz: WAW, s. 3-4.

). W ramach tych konferencji zajmowano się m.in. zagadnieniami związanymi z gwarą laską. Ponadto działania Miejskiego Ośrodka Kultury w Krzanowicach skierowane na popularyzację regionalnej kultury morawskiej obejmują organizację festiwali muzycznych, festynów, warsztatów oraz publikowania materiałów etnograficznych, często związanych z lokalną gwarą (Wasiczek 2012: 3Wasiczek 2012: 3 / komentarz/comment/r /
Wasiczek, Marian 2012. „Słowo wstępne”, w: Marian Wasiczek (red.) Tożsamość morawska na pograniczu polsko–czeskim. Racibórz: WAW, s. 3-4.

).