Typology

Phonetics

There are six vowels in the Lemko language: [a, e, i, ы, o] and [у], but i can be pronounced in two ways, either as [i] or [и], this does not change the meaning of the word (Fontański 2004: 212Fontański 2004 / komentarz/comment/r /
Fontański, Henryk 2004. „Лемковына”, w: Paul Magocsi (red.) Najnowsze dzieje języków słowiańskich: Русыньскый язык. Opole: Uniwersytet Opolski, s. 211-262.
).

Most important phonological features:

Łesiw (2009Łesiw 2009 / komentarz/comment/r /
Лесів, Михайло [Łesiw] 2009. „Основні характерні особливості системи лемківських говірок”, w: Олег Лещак (red.) Studia Methodologica XXVII: Лемківський діалект у загальноукраїнському контексті. Tarnopol: Редакційно-видавничий відділ ТНПУ ім.В. Гнатюка, s. 15-29.
), in his description of Lemko, pays great attention to the differences between the Lemko language and the literary Ukrainian language. He mentions, along many other features, lack of pleophony in some words in which it should occur (Łesiw 2009: 17-18Łesiw 2009 / komentarz/comment/r /
Лесів, Михайло [Łesiw] 2009. „Основні характерні особливості системи лемківських говірок”, w: Олег Лещак (red.) Studia Methodologica XXVII: Лемківський діалект у загальноукраїнському контексті. Tarnopol: Редакційно-видавничий відділ ТНПУ ім.В. Гнатюка, s. 15-29.
). He also describes an old feature not existing in Ukrainian anymore; namely differentiation between [и] and [ы] (Łesiw 2009: 16Łesiw 2009 / komentarz/comment/r /
Лесів, Михайло [Łesiw] 2009. „Основні характерні особливості системи лемківських говірок”, w: Олег Лещак (red.) Studia Methodologica XXVII: Лемківський діалект у загальноукраїнському контексті. Tarnopol: Редакційно-видавничий відділ ТНПУ ім.В. Гнатюка, s. 15-29.
). At the same time, he stresses that these features do not change the fact that the variety used by Lemkos is Ukrainian (Łesiw 2009: 18Łesiw 2009 / komentarz/comment/r /
Лесів, Михайло [Łesiw] 2009. „Основні характерні особливості системи лемківських говірок”, w: Олег Лещак (red.) Studia Methodologica XXVII: Лемківський діалект у загальноукраїнському контексті. Tarnopol: Редакційно-видавничий відділ ТНПУ ім.В. Гнатюка, s. 15-29.
). Other features which distinguish Lemko dialects from the Ukrainian language include:

• fixed stress falling on the penultimate syllable like in Polish (Stieber 1982: 6-7Stieber 1982 / komentarz/comment/r /
  Stieber, Zdzisław 1982. Dialekt Łemków: Fonetyka i Fonologia. Wrocław: Polska Akademia Nauk.
  , Fontański 2004: 222Fontański 2004 / komentarz/comment/r /
  Fontański, Henryk 2004. „Лемковына”, w: Paul Magocsi (red.) Najnowsze dzieje języków słowiańskich: Русыньскый язык. Opole: Uniwersytet Opolski, s. 211-262.
  ),
• pronunciation of <л>as a non-vocalic [u̯] (similar to what most Poles do, e.g.in the word auto), unlike in Ukrainian (Rieger 1995: 12Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
  Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
  ),
• conservation of the difference between the former ы and и [i], unlike in Ukrainian dialects, i.e. быти („to be”), бити („to hit”) (Rieger 1995: 12Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
  Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
  ),
• pronunciation of soft s, c, z like in Polish [ɕ ʨ ʑ] <ś, ć, ź> (Rieger 1995: 13Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
  Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
  ).

Features shared by the Ukrainian language:

•  occurance of pleophony, in a group of oło, oro, ele, equivalent of Polish ło, ro, le, e.g. sołoma – słoma ‘hay’, (Rieger 1995: 12Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
  Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
  ),
•  pronunciation of osa, otec at the beginning of the word instead of vosa, votec like in Ukrainian (Rieger 1995: 12Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
  Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
  ),
•  o- which is an equivalent of Polish je- at the beginning of the word, for example, osin – jesień ‘autumn’, (Rieger 1995: 12Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
  Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
  ),
• vowels a and u which are equivalents of Polish ę and ą respectively, e.g. pjat – pięć ‘five’, (Rieger 1995: 12Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
  Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
  ),
• consonants dż i cz [ʤ ʧ] which are equivalents of Polish dz and c [ʣ ʦ], e.g. medża – miedza ‘balk’ (Rieger 1995: 12Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
  Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
  ),
  
• vowel i in place of Polish changeable a and e, e.g. biłyj – Polish biały changed into biel ‘white’ (Rieger 1995: 12Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
  Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
  ).

Lexicon

The basis for the Lemko lexicon is Ukrainian vocabulary such as siny (“hallway”), hornets (“pot”), koleso (“circle”), hrabli (“rake”), vereteno (“spindle”), zapaska (“apron”), cherevikы (“shoes”), maty (“mother”), nevista (“married woman” or “daughter-in-law”), holova (“head”), zhmenia (“handful, fistful”), pryhorshchy (“two fistfuls”), and many others. Polish, Slovak, Hungarian and German influence is easily noticeable. There are also words of Romanian origin, brought by settlers from Wallachia (Rieger 1995: 15-22Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
). Rieger (1995: 16Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
) points out that the number of borrowings, however, is many times lesser than the number of Ukrainian words. Examples of Polish borrowings (which in the Łesiw’s test (1997:70Łesiw 1997 / komentarz/comment/r /
Лесів, Михайло [Łesiw] 1997. Українскі говірки у Польщі. Warszawa: Archiwum Ukraińskie.
) made up 18% of the Lemko lexicon) include: człowek (“human”), ksiondz (“priest”) or figli (“jokes”) (Rieger 1995: 17Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
). They are often encountered in the domains of economy, administration and politics, i.e. право ізды (“driving licencse”), повітовий уряд (“county office”), податковий уряд (“tax office”), безпосередній податок (“direct tax”), фінансовий потентат (“top executive”), особовий/товаровий/поспішний) потяг (“passenger/cargo/express train”) (Wańko 2004: 77Wańko 2004 / komentarz/comment/r /
Ванько, Юрай [Wańko] 2004. „Класiфкацiя i головны знакы карпатскых русинскых дiалектiв”, w: Paul Magocsi (red.) Najnowsze dzieje języków słowiańskich: Русыньскый язык. Opole: Uniwersytet Opolski, s. 67-84.
). Polish borrowings are most often found in northern Lemkovina (Rieger 1995: 16Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
).
In the case of many borrowings, it is difficult to say for sure whether they came from Polish or Slovak because the words in question are very similar in both languages. Examples of such borrowings include: pec (“furnace”), kowadło (“anvil”), łachы (“clothes”), jidło (“food”), bujak (“bull”), jelen (“deer”), płaca (“payment”), mыdło (“soap”) (Rieger 1995: 16Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
). Examples of words of Slovak origin that can be heard all over Lemkovina are given by Rieger (1995: 17Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
) as: kłanyci (“stick in a wagon”), hacza and haczur (“foal”), hardыj (“pretty, beautiful”), płanыj (“miserable”), turnij (“cheap”), hej! (“yes!”) oraz łem (“only”).
Most Romanian borrowings pertain to shepherd terminology: kołyba (“chalet”), koszar (“sheep pen”), strunga (“passage in a fence”), maczuga (“crook”), kurastra (“colostrum”), klag (“rennet”), bryndzia (“piece of cheese”). There are also many Romanian borrowings to describe scenery: grun (“mountain, hill”), grapa (“craggy hill”), młaka (“wet meadow”) (Rieger 1995: 19-20Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
). A word vatra (“bonfire”) also came to Lemko through Romanian even though it is of Iranian origin (Rieger 1995: 18Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
).
Most borrowings from Hungarian came to Lemko through Slovak. Hungarian vocabulary was also in wider usage in the south of Lemkovina (Rieger 1995: 20Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
). Examples include: sereńcza (“good luck”), eszpan (“steward”), łangosz (a kind of pancakes), sałasz (buildings used by shepherds), and words for shepherds' hierarchy: bacza, juhas, gazda (Rieger 1995: 21-22Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
).
Single German borrowings were assimilated from German dialects of Spiš and Transylvania; majority of them, however, came through Polish and Slovak. Words of German origin could often be heard in two different versions depending on what language they came from; for example the word for a "son-in-law" was both szwagier (in the North) and szwogor (in the South).

Morphology and syntax

When it comes to grammar, the Lemko language has numerous elements which set it apart from Ukranian. This fact was noticed, among others, by Arkuszyn (2009: 71Arkuszyn 2009 / komentarz/comment/r /
Аркушин, Григорій [Arkuszyn] 2009. „Назви осіб із суфіксом -іст-а у лемківських говірках”, w: Олег Лещак (red.) Studia Methodolica XXVII: Лемківський діалект у загальноукраїнському контексті. Tarnopol: Редакційно-видавничий відділ ТНПУ ім.В. Гнатюка, s. 71-74.
) and Pancio (2009: 76Pancio 2009 / komentarz/comment/r /
Панцьо, Стефанія [Pancio] 2009. „ Префіксальне та префіксально-суфіксальне творення прикметників у лемківському говорі”, w: Олег Лещак (red.) Studia Methologica XXVII: Лемківський діалект у загальноукраїнському контексті. Tarnopol: Редакційно-видавничий відділ ТНПУ ім.В. Гнатюка, s. 75-82.
). The main features of Lemko which distinguish it from Ukranian are as follows:

• occurance of sentences with an implied subject: Робил єм там цалый день (Wańko 2004: 78Wańko 2004 / komentarz/comment/r /
  Ванько, Юрай [Wańko] 2004. „Класiфкацiя i головны знакы карпатскых русинскых дiалектiв”, w: Paul Magocsi (red.) Najnowsze dzieje języków słowiańskich: Русыньскый язык. Opole: Uniwersytet Opolski, s. 67-84.
  ),
• using reflexive pronoun сi to express mutuality, i.e. помагати сi, unlike in Ukrainian один одному (Wańko 2004: 78Wańko 2004 / komentarz/comment/r /
  Ванько, Юрай [Wańko] 2004. „Класiфкацiя i головны знакы карпатскых русинскых дiалектiв”, w: Paul Magocsi (red.) Najnowsze dzieje języków słowiańskich: Русыньскый язык. Opole: Uniwersytet Opolski, s. 67-84.
  ),
• seven grammatical cases (Fontański 2004: 227Fontański 2004 / komentarz/comment/r /
  Fontański, Henryk 2004. „Лемковына”, w: Paul Magocsi (red.) Najnowsze dzieje języków słowiańskich: Русыньскый язык. Opole: Uniwersytet Opolski, s. 211-262.
  ),
• analytical form of the past tense in two variants:

1. future tense of the verb to be + infinitive, i.e. буду ходити („I will be going”),
2. future tense of the verb to be + past participle (the form -л) of the declinated verb, i.e. буду ходил („I will be going/I will have been going”) (Wańko 2004: 74Wańko 2004 / komentarz/comment/r /
   Ванько, Юрай [Wańko] 2004. „Класiфкацiя i головны знакы карпатскых русинскых дiалектiв”, w: Paul Magocsi (red.) Najnowsze dzieje języków słowiańskich: Русыньскый язык. Opole: Uniwersytet Opolski, s. 67-84.
   ),

• the form mam, znam, trymam in verb declination instead of maju, znaju, trymaju (Rieger 1995: 13Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
  Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
  ),
• feminine singular nouns in the locative case use the ending -oм: над ріком (Ukrainian: над рікою ’by the river’) (Rieger 1995: 13Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
  Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
  );
• in the third person singular of verbs in the present tense the ending –т is used, i.e. ходит (“goes”), робит (“does”), сидит (“sits”), крутит (“spins”) instead of ходить, робить, сидить, крутить like in Ukrainian (Wańko 2004: 73Wańko 2004 / komentarz/comment/r /
  Ванько, Юрай [Wańko] 2004. „Класiфкацiя i головны знакы карпатскых русинскых дiалектiв”, w: Paul Magocsi (red.) Najnowsze dzieje języków słowiańskich: Русыньскый язык. Opole: Uniwersytet Opolski, s. 67-84.
  );
•  the ending –л in the third person singular of verbs in the past tense, i.e. ходил (“went”), робил (“did”), спал (“slept”) instead of ходив, робив, спав like in Ukrainian (Wańko 2004: 74Wańko 2004 / komentarz/comment/r /
  Ванько, Юрай [Wańko] 2004. „Класiфкацiя i головны знакы карпатскых русинскых дiалектiв”, w: Paul Magocsi (red.) Najnowsze dzieje języków słowiańskich: Русыньскый язык. Opole: Uniwersytet Opolski, s. 67-84.
  );
• the ending –oм of feminine nouns, adjectives and pronouns in the instrumental case, i.e. с том добром сусидом ("with this good neighbour [female]") instead of с тов добров сусидов (Wańko 2004: 74Wańko 2004 / komentarz/comment/r /
  Ванько, Юрай [Wańko] 2004. „Класiфкацiя i головны знакы карпатскых русинскых дiалектiв”, w: Paul Magocsi (red.) Najnowsze dzieje języków słowiańskich: Русыньскый язык. Opole: Uniwersytet Opolski, s. 67-84.
  );
• identical forms of masculine and neuter nouns and pronouns in the locative and instrumental cases like in Polish, i.e. о тым добрым (хлопови) – с тым добрым (хлопом) (“about this good one” – “with this good one”) (Wańko 2004: 74Wańko 2004 / komentarz/comment/r /
  Ванько, Юрай [Wańko] 2004. „Класiфкацiя i головны знакы карпатскых русинскых дiалектiв”, w: Paul Magocsi (red.) Najnowsze dzieje języków słowiańskich: Русыньскый язык. Opole: Uniwersytet Opolski, s. 67-84.
  );
• using the ending -isko instead of Ukrainian –iszcze, i.e. paswysko (Rieger 1995: 13Rieger 1995 / komentarz/comment/r /
  Rieger, Janusz 1995. Słownictwo i nazewnictwo łemkowskie. Warszawa: Semper.
  ).