Statystyka i cechy mówców

Jak podaje Haeufler (1846Haeufler 1846 / komentarz/comment/r /
Haeufler, Joseph V. 1846. Sprachenkarte der Österreichischen Monarchie. Pest: Emich.
) w całej Galicji żyło 130 tysięcy Niemców, co stanowiło 2,6% populacji tego kraju. Z tego 100 tysięcy stanowili Niemcy pochodzenia środkoworeńskiego (mittel-rheinische Stamm), do których autor zaliczał przede wszystkim Niemców nadreńskich i palatynackich.

Ewolucję procentowego udziału ludności poszczególnych grup etnicznych w Łodzi w latach 1820-1931 przedstawia poniższa tabela:

ludność łącznie	procentowy udział grup etnicznych
	Niemcy	Żydzi	Polacy
767	-	66	34
4717	74	17	9
5909	75	14	11
8559	78	13	9
33533	66	13	21
107000	38	33	29
168512	34	39	25
522518	18	50	32
605000	12	50	32

Ponadto dane z 1839 roku (Kossmann 1935: 68Kossmann 1935 / komentarz/comment/r /
Kossmann, Eugen O. 1935 „Deutsche auf Lodzer Boden”, w: Vorträge der 50-Jahrfeier der Historischen Gesellschaft für Posen. Posen: Historische Gesellschaft. 58-76.
) pozwalają określić pochodzenie Niemców wg krajów:
Łódź 1078,
reszta Królestwa Polskiego 530,
Saksonia 695,
Czechy 1162,
Prusy 967,
Hesja 270,
Niemcy południowe 91,
nieznane 91.

Wg danych Spisu Powszechnego z 2011 roku niemiecką identyfikację narodowo-etniczną zadeklarowało łącznie 148 tys. mieszkańców, w tym:
45 tys. jako jedyną,
74 tys. jako pierwszą,
73 tys. jako drugą
(http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/Przynaleznosc_narodowo-etniczna_w_2011_NSP.pdf).
W 19 gminach mniejszość niemiecka stanowi co najmniej 20% mieszkańców gminy, co umożliwia wprowadzenie języka niemieckiego jako pomocniczego (https://mac.gov.pl/wp-content/uploads/2011/12/Wykaz-gmin.pdf). Język niemiecki używany jest jako pomocniczy w 22 gminach (w spisie powszechnym z 2002 roku próg 20% został osiągnięty w 28 gminach). Wszystkie te gminy leżą jednak w województwach opolskim i śląskim – znajdują się zatem poza omawianym tutaj obszarem.


Ilustracja. Odsetek Niemców w gminach województwa warmińsko-mazurskiego wg danych spisu z 2002 roku (autor: Aotearoa, źródło: http://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Gminy_zamieszkane_przez_Niemc%C3%B3w_warmi%C5%84sko-mazurskie.png)

Zgodnie z danymi ukraińskiego spisu ludności z 2001 roku na terenie obwodów lwowskiego, tarnopolskiego i iwanofrankowskiego mieszkało łącznie 1008 Niemców.

Inne języki mówców

Mieszkańcy Łodzi do 1908 roku byli przynajmniej trójjęzyczni: posługiwali się językami niemieckim i polskim, a także oficjalnym językiem Imperium Rosyjskiego – rosyjskim (Weigelt 2010: 50Weigelt 2010 / komentarz/comment/r /
Weigelt, Fritz 2010. „Der Lodzer Mensch”, w: E. Effenberger. Das Lodzerdeutsch. Mönchengladbach: Archiv der Deutschen aus Mittelpolen und Wolhynien. 50-55.
). Trzeba dodać, że wysokoniemiecki zapewne znali zarówno w wersji gwarowej, jak i standardowej. Weigelt nie pisze o znajomości jidysz wśród łódzkich Żydów, ale należy przypuszczać, że takążposiadali – wskazują na to zarówno liczne zapożyczenia z jidysz w łódzkiej gwarze wysokoniemieckiej (por. Effenberger 2010: 37Effenberger 2010 / komentarz/comment/r /
Effenberger, Edmund 2010. Das Lodzerdeutsch. Mönchengladbach: Archiv der Deutschen aus Mittelpolen und Wolhynien.
), jak i przypisywanie użycia jidysz łódzkim Żydom pojawiającym się w łódzkoniemieckiej literaturze (por. wiersz R. Lawina Das Alte Lodz, w: Effenberger 2010: 45Effenberger 2010 / komentarz/comment/r /
Effenberger, Edmund 2010. Das Lodzerdeutsch. Mönchengladbach: Archiv der Deutschen aus Mittelpolen und Wolhynien.
). Ponadto absolwenci gimnazjów posiadali też znajomość języków obcych (np. francuskiego, angielskiego – Weigelt 2010: 50Weigelt 2010 / komentarz/comment/r /
Weigelt, Fritz 2010. „Der Lodzer Mensch”, w: E. Effenberger. Das Lodzerdeutsch. Mönchengladbach: Archiv der Deutschen aus Mittelpolen und Wolhynien. 50-55.
).
Również wysokoniemieckimi gwarami Galicji posługiwali się tamtejsi Żydzi – mieszkali oni w niemieckojęzycznych osadach i posyłali dzieci do tych samych szkół, co inni mieszkańcy (Krämer 1979: XIXKrämer 1979 / komentarz/comment/r /
Krämer, Julius 1979. Unser Sprachschatz. Wörterbuch der galizischen Pfälzer und Schwaben. Stuttgart-Bad Cannstatt: Hilfskomittee der Galiziendeutschen.
).

Nauczanie

Nauczanie w omawianych tutaj odmianach nie jest prowadzone, jednakże szkoły w Polsce oferują zarówno naukę języka niemieckiego, jako ojczystego, jak i obcego.
Dialektologia niemiecka jest jedynie przedmiotem zainteresowania niektórych wyższych uczelni w Polsce.